123RF
Metotreksat a choroba śródmiąższowa płuc
Autor: Iwona Konarska
Data: 06.02.2023
Źródło: Mehta P, Redhead G, Nair A, Sparks JA, Porter JC. Can we finally exonerate methotrexate as a factor in causing or exacerbating fibrotic interstitial lung disease in patients with rheumatoid arthritis? Clin Rheumatol. 2022 Oct;41(10):2925-2928
Zweryfikowano panujące wśród lekarzy przekonanie, że metroteksat może przyczyniać się do rozwinięcia choroby śródmiąższowej płuc i/lub jej zaostrzenia czy progresji.
Metotreksat (MTX) jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (rheumatoid arthritis – RA). Stosowany jest u przeważającego odsetka chorych z RA w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym. Jest to lek z dobrym, potwierdzonym wieloletnią praktyką, profilem bezpieczeństwa.
Niemniej wśród wielu klinicystów reumatologów, pulmonologów czy radiologów głęboko zakorzenione jest przekonanie, że MTX może być przyczyną rozwinięcia choroby śródmiąższowej płuc (interstitial lung disease – ILD) i/lub jej zaostrzenia czy progresji.
Jednocześnie wiadomo, że zajęcie płuc (w tym występowanie ILD) jako objaw pozastawowy należy do obrazu choroby, może dotyczyć nawet do 60 proc. chorych i jest czynnikiem niekorzystnego rokowania. Kwestią sporną (niewątpliwie niełatwą do ustalenia) pozostaje stwierdzenie przyczyny ILD-RA. Coraz więcej dowodów naukowych skłania lekarzy specjalistów do uznania, iż MTX nie tylko nie przyczynia się do powstania choroby śródmiąższowej płuc, ale może redukować ryzyko wystąpienia lub hamować progresję ILD-RA.
W badaniu opublikowanym w 2021 rok przez Juge i wsp. wykazano, iż w grupie chorych RA-ILD rzadziej pacjenci stosowali MTX w porównaniu z chorymi bez ILD, ponadto rozpoznanie RA-ILD u stosujących MTX było stawiane u chorych z dłuższym czasem trwania RA w porównaniu z RA bez ILD.
W analizie przeprowadzonej prze Kieley i wsp. w kohortach pacjentów z rozpoznaniem wczesnego RA potwierdzono występowanie przypadków RA-ILD wśród leczonych wszystkimi lekami modyfikującymi przebieg choroby, a w dalszej analizie ustalono, iż MTX wykazał związek z redukcją liczby przypadków ILD-RA oraz późniejszym czasem wystąpienia zmian płucnych.
Decyzje terapeutyczne u chorych z RA-ILD mają kluczowe znaczenie dla dalszego przebiegu choroby. Nieuzasadnione odstawienie MTX może przyczynić się do zaostrzenia objawów RZS zarówno stawowych, jak i pozastawowych. Ponadto brak spójności spojrzenia na ten problem przez lekarzy specjalistów powoduje u pacjenta brak zaufania do prowadzonej terapii, niestosowanie się do zaleceń i w konsekwencji do zaostrzenia choroby.
Warto podkreślić, że do działań niepożądanych terapii RA należy zapalenie płuc wywołane przez metotreksat, które zwykle występuje w pierwszych miesiącach terapii tym lekiem. Natomiast ILD-RA rozpoznawane jest po kilku, a nawet wielu latach choroby.
Każdy pacjent przy wyborze terapii wymaga indywidualnej oceny klinicznej. W przypadku zajęcia płuc w przebiegu choroby reumatycznej optymalna jest opieka zespołu wielodyscyplinarnego, który podejmie wspólnie decyzję dotyczącą wyboru terapii farmakologicznej na podstawie aktualnych dowodów naukowych, a nie przyzwyczajeń czy z powodu ustalonej historycznie rutyny.
Opracowanie: dr n.med. Marta Madej
Niemniej wśród wielu klinicystów reumatologów, pulmonologów czy radiologów głęboko zakorzenione jest przekonanie, że MTX może być przyczyną rozwinięcia choroby śródmiąższowej płuc (interstitial lung disease – ILD) i/lub jej zaostrzenia czy progresji.
Jednocześnie wiadomo, że zajęcie płuc (w tym występowanie ILD) jako objaw pozastawowy należy do obrazu choroby, może dotyczyć nawet do 60 proc. chorych i jest czynnikiem niekorzystnego rokowania. Kwestią sporną (niewątpliwie niełatwą do ustalenia) pozostaje stwierdzenie przyczyny ILD-RA. Coraz więcej dowodów naukowych skłania lekarzy specjalistów do uznania, iż MTX nie tylko nie przyczynia się do powstania choroby śródmiąższowej płuc, ale może redukować ryzyko wystąpienia lub hamować progresję ILD-RA.
W badaniu opublikowanym w 2021 rok przez Juge i wsp. wykazano, iż w grupie chorych RA-ILD rzadziej pacjenci stosowali MTX w porównaniu z chorymi bez ILD, ponadto rozpoznanie RA-ILD u stosujących MTX było stawiane u chorych z dłuższym czasem trwania RA w porównaniu z RA bez ILD.
W analizie przeprowadzonej prze Kieley i wsp. w kohortach pacjentów z rozpoznaniem wczesnego RA potwierdzono występowanie przypadków RA-ILD wśród leczonych wszystkimi lekami modyfikującymi przebieg choroby, a w dalszej analizie ustalono, iż MTX wykazał związek z redukcją liczby przypadków ILD-RA oraz późniejszym czasem wystąpienia zmian płucnych.
Decyzje terapeutyczne u chorych z RA-ILD mają kluczowe znaczenie dla dalszego przebiegu choroby. Nieuzasadnione odstawienie MTX może przyczynić się do zaostrzenia objawów RZS zarówno stawowych, jak i pozastawowych. Ponadto brak spójności spojrzenia na ten problem przez lekarzy specjalistów powoduje u pacjenta brak zaufania do prowadzonej terapii, niestosowanie się do zaleceń i w konsekwencji do zaostrzenia choroby.
Warto podkreślić, że do działań niepożądanych terapii RA należy zapalenie płuc wywołane przez metotreksat, które zwykle występuje w pierwszych miesiącach terapii tym lekiem. Natomiast ILD-RA rozpoznawane jest po kilku, a nawet wielu latach choroby.
Każdy pacjent przy wyborze terapii wymaga indywidualnej oceny klinicznej. W przypadku zajęcia płuc w przebiegu choroby reumatycznej optymalna jest opieka zespołu wielodyscyplinarnego, który podejmie wspólnie decyzję dotyczącą wyboru terapii farmakologicznej na podstawie aktualnych dowodów naukowych, a nie przyzwyczajeń czy z powodu ustalonej historycznie rutyny.
Opracowanie: dr n.med. Marta Madej
