Przerwanie stosowania glikokortykosteroidów u chorych z wczesnym zapaleniem stawów i niezróżnicowanym zapaleniem stawów

Z badań wynika, że u około 40% chorych odstawienie glikokortykosteroidów bezpośrednio wpłynęło na szybkie zaostrzenie objawów mimo stosowania leków modyfikujących przebieg choroby. Zaobserwowano, że odstawienie GKS u mężczyzn częściej kończyło się sukcesem.

Glikokortykosteroidy (GKS) obok leków modyfikujących przebieg choroby (LMPCh) stanowią ważny element strategii terapeutycznej reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) zwłaszcza na początku oraz w zaostrzeniach. Ich zastosowanie pozwala na szybką poprawę objawów chorobowych, redukcję stanu zapalnego, zmniejszenie liczby bolesnych i obrzękniętych stawów, ogólną sprawność, a także zahamowanie radiologicznej progresji choroby. Według aktualnych rekomendacji z uwagi na potencjalne działania niepożądane stosowanie GKS powinno być krótkotrwałe, a podstawowym leczeniem pozostają LMPCh, których działanie ujawnia się po kilku tygodniach ich stosowania. Dawkę GKS należy redukować, gdy zostanie osiągnięta remisja lub niska aktywność choroby. Niewiele jest danych dotyczących oceny klinicznej chorego po odstawieniu GKS, odsetka pacjentów, którzy po odstawieniu GKS mają zaostrzenie objawów, nie wiadomo również, jakie są czynniki ryzyka niepowodzenia odstawienia GKS.

Przeanalizowane dane pochodzą z 2 badań klinicznych, BeSt i IMPROVED, dotyczących leczenia chorych z wczesnym zapaleniem stawów lub niezróżnicowanym zapaleniem stawów, u których zastosowano strategię leczenia ukierunkowanego na cel z zastosowaniem LMPCh i dużych dawek prednizonu (60 mg/dobę) ze stopniową redukcją. W badaniu BeSt (3. ramię) było 133 chorych z RZS leczonych metotreksatem/sulfasalazyną oraz prednizonem w dawce początkowej 60 mg/dobę z redukcją do 7,5 mg w 6. tygodniu i dalszą redukcją dawki oraz zaprzestaniem stosowania w 35. tygodniu, jeśli została utrzymana niska aktywność choroby – DAS28 ≤2,4. Badanie IMPROVED objęło 610 chorych leczonych wyjściowo metotreksatem i prednizonem w dawce 60 mg z redukcją do 7,5 mg przez 6 tygodni. W tym badaniu odstawianie leku było warunkowane osiągnięciem remisji (DAS28 <1,6) i miało miejsce po 6 miesiącach terapii.

W obu badaniach u około 40 proc. chorych odstawienie GKS bezpośrednio wpłynęło na szybkie zaostrzenie objawów choroby mimo stosowania LMPCh. W trakcie dalszej obserwacji stwierdzono, że u 27 proc. (BeSt) / 36 proc. (IMPROVED) chorych po początkowym sukcesie odstawienia prednizonu doszło do zaostrzenia i konieczne było ponowne zastosowanie GKS. Powtórną terapię GKS przerwano z sukcesem (utrzymania kontroli choroby) u około 50 proc. chorych. U wielu pacjentów nie udało się w ogóle zaprzestać stosowania GKS i musiał zostać zastosowany inny program terapii. Stwierdzono, że niska aktywność choroby (oceniona na podstawie DA28S) podczas wizyty, na której odstawiano GKS, była czynnikiem związanym z dalszą dobrą kontrolą aktywności choroby. Zaobserwowano, że odstawienie GKS u mężczyzn częściej kończyło się sukcesem. Nie udało się wyłonić innych czynników mających wpływ na powodzenie odstawienia GKS.

Podsumowując, w trakcie redukcji i odstawiania GKS u chorych z RZS lub niezróżnicowanym zapaleniem stawów warto nieco częściej kontrolować aktywność choroby, a także rozważyć inne opcje terapeutyczne dla chorego w razie zaostrzenia objawów. Niestety charakterystyka kliniczna chorego nie dostarcza informacji, dzięki którym można by przewidzieć odpowiedź na redukcję i odstawienie GKS. Być może w przyszłości uda się zdefiniować czynniki ryzyka wystąpienia zaostrzenia, np. uwarunkowania genetyczne lub inne markery choroby, które pozwolą na indywidualne dopasowanie terapii.


Opracowanie: dr Ewa Morgiel