eISSN: 1897-4317
ISSN: 1895-5770
Gastroenterology Review/Przegląd Gastroenterologiczny
Current issue Archive Manuscripts accepted About the journal Editorial board Abstracting and indexing Subscription Contact Instructions for authors Ethical standards and procedures
Editorial System
Submit your Manuscript
SCImago Journal & Country Rank
4/2008
vol. 3
 
Share:
Share:

Foreign bodies in the alimentary tract in children

Leokadia Bąk-Romaniszyn
,
Elżbieta Czkwianianc
,
Ewa Małecka-Panas

Przegląd Gastroenterologiczny 2008; 3 (4): 207–211
Online publish date: 2008/09/05
Article file
- ciala.pdf  [0.19 MB]
Get citation
 
 

Wstęp
Ciało obce w przewodzie pokarmowym u dzieci znajduje się najczęściej na skutek przypadkowego połknięcia, ale bywa połykane także celowo [1]. Spotyka się je zdecydowanie częściej w górnym odcinku przewodu pokarmowego [1–4]. Trudno ocenić częstość występowania ciał obcych w przewodzie pokarmowym. Małe przedmioty swobodnie ulegają przepasażowaniu przez przewód pokarmowy, są wyeliminowane samoistnie drogą naturalną i nie dają objawów klinicznych [5, 6]. Szacunkowo może dotyczyć to nawet 50–60% przypadków połkniętych ciał obcych [7]. Większe przedmioty, zwłaszcza o nieregularnym kształcie, o ostrych brzegach, mogą utknąć w świetle przewodu pokarmowego, co może spowodować nawet powikłania kliniczne [1]. Do miejsc szczególnego ryzyka uwięźnięcia połkniętego ciała obcego należą zwężenia fizjologiczne, zespolenie gardłowo-przełykowe, przełyk na wysokości rozwidlenia tchawicy, wpust, odźwiernik, zastawka krętniczo-kątnicza, zagięcie wątrobowe i śledzionowe, a nawet zwieracze odbytu [1, 6]. Objawy kliniczne zależą przede wszystkim od wysokości, na której utknął przedmiot w przewodzie pokarmowym, i występujących powikłań [1–6, 8]. Dzieci mogą mieć trudności w połykaniu, dławić się lub odczuwać ból przy połykaniu, często towarzyszy temu ślinotok, a nawet duszność. Twarde ciało obce wysoko położone w przełyku może powodować dysfonię lub nawet całkowite porażenie strun głosowych. Utknięciu przedmiotu na wysokości pierwszego zwężenia przełyku towarzyszy ból szyi, z tendencją do jej unieruchamiania oraz ślinotok. W przypadkach obecności ciał obcych na wysokości drugiego zwężenia przełyku przełykanie pokarmu jest utrudnione i bolesne, występuje ból zamostkowy, a w przypadku utknięcia we wpuście – bóle w nadbrzuszu i wymioty. Ciało obce całkowicie zamykające światło przełyku może doprowadzić do zachłystywania się, napadów kaszlu oraz duszności. Niekiedy obecności ciała obcego w przełyku nie towarzyszą żadne objawy (0,5–1% przypadków) [6, 7]. Żołądek rzadko stanowi przeszkodę w pasażu ciała obcego, jednak może zatrzymać się ono w części przedodźwiernikowej lub być zarzucone na jego dno i długo tam pozostawać. W następstwie długotrwałego przylegania przedmiotu do ściany żołądka wytworzy się odleżyna, niekiedy krwawiąca, uszkadzająca ścianę, a nawet może nastąpić perforacja [1, 4, 9]. Ból w nadbrzuszu, utrata łaknienia oraz wymioty treścią fusowatą sugerują uszkodzenie śluzówki żołądka przez zalegające w nim ciało obce. Zaklinowaniu ciała obcego w dwunastnicy na wysokości więzadła Treitza i w jelitach towarzyszą wymioty związane z niedrożnością jelit, wgłobieniem, a w przypadkach zaniedbanych mogą wytworzyć się ropnie, przetoki i zapalenie otrzewnej. Jeżeli ciało obce długo zalega w przewodzie pokarmowym, może spowodować perforację w każdym jego odcinku i w jej następstwie – zgon [5, 9]. Szybkie ustalenie rozpoznania i podjęcie decyzji dotyczącej dalszego postępowania terapeutycznego pozwala uniknąć wielu niebezpiecznych dla zdrowia dziecka powikłań [4, 6–8, 10]. Przy podejrzeniu połknięcia ostrego ciała obcego czy środków żrących wskazane jest wnikliwe badanie laryngologiczne. Ważny jest szczegółowy wywiad, wykonanie celowanych badań radiologicznych – zależnie od objawów (PA i lewy bok szyi, PA klatki piersiowej i przeglądowe jamy brzusznej). Badanie RTG potwierdza obecność, kształt i lokalizację przedmiotów cieniodajnych, co ułatwia podjęcie decyzji o dalszym postępowaniu – szybka interwencja endoskopowa i usunięcie ciała obcego czy postawa wyczekująca. W przypadkach przedmiotów niecieniodajnych zwykle z powodu niepewności diagnostycznej wykonywane jest badanie endoskopowe – na ogół w znieczuleniu ogólnym [1, 5, 8, 10]. Dalsze postępowanie terapeutyczne zależy od stanu ogólnego dziecka, zmian stwierdzonych w czasie badania endoskopowego – uszkodzeń mechanicznych czy chemicznych wynikających z połknięcia przedmiotu lub środka żrącego (obrzęku i przekrwienia do głębokich owrzodzeń, martwicy czy perforacji). Większość dzieci leczy się zachowawczo (antybiotykoterapia, blokery pompy protonowej), jednak część (1–3%) wymaga interwencji chirurgicznej [2, 3, 7, 9].
Cel
Celem pracy jest analiza przypadków dzieci przyjętych do Kliniki Gastroenterologii ICZMP w Łodzi w latach 2001–2007 z powodu połknięć ciał obcych.
Materiał i metody
Badaniem objęto 58 dzieci w wieku 7 mies.–17 lat (32 dziewczynki i 20 chłopców), które przyjęto do szpitala z powodu połknięcia lub podejrzenia połknięcia ciała obcego (zauważenia przez opiekunów braku przedmiotów) i występowania objawów, takich jak niepokój, płacz, ślinotok, kaszel, krztuszenie się, odmowa jedzenia, ostry ból brzucha.
Wyniki
Wśród dzieci hospitalizowanych z powodu połknięcia ciała obcego 35 (67%) nie miało ukończonych 4 lat, 12 (23%) było w wieku 5–10 lat, a 5 (10%) >10. roku życia. Czas zgłoszenia do szpitala od połknięcia wynosił 1–2 godz.–4 tyg. (średnio 14 godz.). Różne drobne przedmioty przypadkowo połknęło 45 (87%) dzieci. Celowo połknęło je 6 (11%) dzieci, w tym 3 w wieku 5–10 lat pieniądze, aby schować je przed rodzicami, 17-letnia dziewczyna szczoteczkę do zębów w celach samobójczych (ryc. 1.), inna, również 17-letnia, kawałek szkła, a jeszcze inna woreczek z lekami. W jednym (2%) przypadku 9-letni chłopiec po nieumyślnym połknięciu magnesu, stanowiącego fragment samochodu-zabawki, celowo połknął drugi, aby ufiksować pierwszy (ryc. 2., 3.). Obecność ciała obcego w przewodzie pokarmowym radiologicznie potwierdzono u 44 (76%) dzieci. W czasie zabiegu endoskopowego wykonanego w znieczuleniu ogólnym w 42 (95%) przypadkach przy użyciu koszyczka Dormia, szczypczyków (zęby szczura) lub pętli diatermicznych usunięto ciała obce. W przypadku dziecka ze szczoteczką do zębów w żołądku konieczny był zabieg w wykonaniu zespołów gastrologicznego i laryngologicznego z użyciem giętkiego gastrofiberoskopu i sztywnego laryngoskopu. Wyciągnięte przedmioty to monety w 17 (40%) przypadkach, drobne zabawki lub ich części w 7 (17%), szpilki (agrafki, igły) w 5 (11%), baterie elektroniczne w 4 (10%) i inne w 9 (21%), w tym biżuteria, szczoteczka do zębów, antena telefoniczna, gwizdek, ozdobny kamyk, kluczyki, magnesy i fragmenty różnych przedmiotów (ryc. 4., 5.). Pięcioro (11%) dzieci połknęło jednocześnie kilka przedmiotów – 2-letni chłopiec 5 monet (5 sztuk po 20 groszy) (ryc. 6.), 6-letnia dziewczynka połknęła 3 igły krawieckie, inna 6-latka 5 agrafek, 8-letnia dziewczynka 2 monety, a 9-letni chłopiec 2 magnesy. Miejsce usytuowania ciała obcego w przewodzie pokarmowym były następujące – przełyk w 8 (19%) przypadkach, przełyk i żołądek w 1 (2%) przypadku, wpust 1 (ryc. 7.), żołądek w 28 (67%) i dwunastnica w 4 (10%). U 2 (5%) dzieci połknięte przedmioty, widoczne na zdjęciu przeglądowym jamy brzusznej, były już w jelitach poza zasięgiem optycznym sondy gastrofiberoskopu i zostały wydalone w późniejszym czasie drogą naturalną. Ponad 50% dzieci nie zgłaszało żadnych dolegliwości. Następstwa kliniczne, które wystąpiły u nich, były zróżnicowane od miejscowych, takich jak nadżerkowe zmiany w żołądku i dwunastnicy u 13 (30%) dzieci, odleżyny u 10 (23%), oparzenia chemiczne śluzówki przełyku u 3 (7%) – w przypadkach połknięcia baterii elektronicznych – oraz zapalenia krtani u 1 (2%) czy zachłystowe zapalenia płuc także u 1 (2%) dziecka. U 1 dziewczynki, u której nie uwidoczniono ciała obcego (fragment ekierki), widoczny był obrzęk fałdu nalewkowatego i zmiany nadżerkowe w żołądku i dwunastnicy. Nie obserwowano powikłań związanych z zabiegiem endoskopowym.
Omówienie
W analizowanych przypadkach zdecydowaną większość (67%) stanowiły przypadkowe połknięcia ciał obcych przez małe dzieci <4. roku życia. Dzieci starsze i młodzież czasem połykały je celowo. Obserwacje takie potwierdzają również inni autorzy. Najwięcej, bo aż 80%, przypadkowych połknięć dotyczy dzieci między 2. a 3. rokiem życia [1–4, 7, 9]. Jak wynika z przedstawionych przykładów możliwości dzieci w zakresie połykania przedmiotów są bardzo duże. Najczęściej połykają monety, małe części zabawek, drobne przedmioty niedostatecznie zabezpieczone, a czasami dawane do zabawy. Połknięcia przedmiotów przez dzieci wynikają z niedostatecznego nadzoru, a czasami i beztroski młodych rodziców czy opiekunów. Wielu rodziców nie przywiązuje również należytej uwagi do zabawek używanych przez dzieci, często niedostosowanych do wieku dziecka, zawierających małe elementy, a dzieci chętnie wkładają różne przedmioty do buzi, nosa lub ucha [5, 7]. Do szczególnie niebezpiecznych ciał obcych należą przedmioty ostro zakończone (szpilki, igły, gwoździe, żyletki) mogące powodować powikłania chirurgiczne. Pozornie bezpieczne przedmioty obłego kształtu, takie jak baterie elektroniczne, monety i magnesy, również stanowią duże zagrożenie (wchodzą w interakcje z kwaśną treścią żołądkową). Elektrolit wydzielający się z baterii powoduje uszkodzenie w postaci chemicznego oparzenia tkanki, martwicę z możliwością perforacji [1]. W monetach (2- i 5-złotowych) wykonanych z 2 różnych stopów, w kwaśnym środowisku pojawia się różnica potencjałów inicjująca niekorzystne zjawiska w obrębie śluzówki żołądka [9]. Magnesy przyciągają się biegunowo, uciskając znajdujące się między nimi tkanki, w wyniku czego powstaje niedokrwienie, zapalenie, martwica [11].
Wnioski
Ciała obce w przewodzie pokarmowym małych dzieci najczęściej znajdują się na skutek nieumyślnego poł-knięcia monet i drobnych przedmiotów. Stanowią one zagrożenie dla ich zdrowia i życia. Żadne podejrzenie ciała obcego w przewodzie pokarmowym u dzieci nie powinno być zbagatelizowane. Pacjent powinien być poddany nadzorowi medycznemu w zależności od stanu, objawów klinicznych i powikłań oraz rodzaju połkniętego przedmiotu w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych, a ciało obce usunięte metodą endoskopową.
Piśmiennictwo
1. Ignyś I. Ciała obce w przewodzie pokarmowym u dzieci. Terapia 1998; 6: 16-8. 2. Olives JP. Ingested foreign bodies. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2000; 31 (Suppl 2): 188-90. 3. Kay M, Wyllie B. Pediatric foreign bodies and their management. Curr Gastroenterol Rep 2005; 7: 212-8. 4. Bąk-Romaniszyn L, Durko A, Czkwianianc E i wsp. Ciała obce w przewodzie pokarmowym u dzieci – przypadkowe i celowe połknięcia oraz kliniczne konsekwencje. Przegl Ped 2007; 37: 206-10. 5. Hess GP. An approach to the throat complains. Emerg Med Clin North Am 1987; 5: 313-34. 6. Wysocki J. Ciała obce w laryngologii. Służba Zdrowia 2002; 19/22: 3115-8. 7. Messner AH. Pitfalls in the diagnosis of aerodigestive tract foreign bodies. Clin Pediatr 1998; 37: 359-61. 8. Macgregor D, Ferguson J. Foreign body ingestion in children: an audit of transit time. J Accid Emerg Med 1988; 15: 371-3. 9. Szarszewski A, Landowski P, Kamińska B i wsp. Ciała obce w przewodzie pokarmowym u dzieci. Analiza 50 przypadków. Ped Wsp 2001; 3: 203-6. 10. Celińska-Cedro D, Cedro A. Chemiczne oparzenia przełyku u dzieci. Terapia 1998; 6: 12-4. 11. Durko A, Czkwianianc E, Bąk-Romaniszyn L i wsp. Przypadkowe połknięcie magnesów – postępowanie naglące czy odroczone. Pol Merk Lek 2007; 22: 416-8.
Copyright: © 2008 Termedia Sp. z o. o. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/), allowing third parties to copy and redistribute the material in any medium or format and to remix, transform, and build upon the material, provided the original work is properly cited and states its license.
Quick links
© 2024 Termedia Sp. z o.o.
Developed by Bentus.