Okołooperacyjna opieka nad chorym z nowotworem jelita grubego z uwzględnieniem Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP)

Wstęp

Zachodzące w Polsce przemiany demograficzne, związane z przyrostem osób w wieku podeszłym oraz utrzymującym się wzrostem przeciętnej długości życia, a także przemiany epidemiologiczne obejmujące utrzymywanie się wysokiej zapadalności na raka jelita grubego stanowią podstawę prognozy dalszego wzrostu zachorowań na ten nowotwór [1].
Przewidywana wartość współczynnika zachorowalności u obu płci w 2025 r. będzie wynosić 38 na 100 tys. populacji u mężczyzn (w porównaniu z 29 w 2006 r.) i 19 na 100 tys. populacji u kobiet (w porównaniu z 17 w 2006 r.). Oszacowana liczba zachorowań u mężczyzn będzie prawdopodobnie dwukrotnie wyższa w 2025 r. (15 tys.) niż w 2006 r. (7,6 tys.). W populacji kobiet wzrost liczby zachorowań na raka jelita grubego wynosiłby ok. 50% (6 tys. w 2006 r. wobec 9 tys. w 2025 r.) [2].
Według Dziubak i wsp. [3] wiedza na temat czynników ryzyka rozwoju raka jelita grubego nie jest czynnikiem wystarczającym do podjęcia zachowań prozdrowotnych ważnych w profilaktyce nowotworu. W obszarze promocji edukacji zdrowotnej należy zatem poszukiwać skutecznych metod rozwijania umiejętności oraz wzmacniania motywacji do zmiany stylu życia zmniejszającego ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Z kolei działania w zakresie polityki i ochrony zdrowia powinny się koncentrować na ograniczaniu środowiskowych czynników ryzyka zdrowotnego oraz zapewnieniu populacji zagrożonej rakiem jelita grubego większej dostępności do kolonoskopii jako badania skriningowego. Wśród najczęściej występujących czynników ryzyka zachorowania na raka jelita grubego wymienia się determinanty o charakterze genetycznym, chorobowym oraz środowiskowym, a w szczególności styl życia. Nowotwór występujący rodzinnie stanowi przyczynę 10–30% zachorowań, a sporadyczny (powstający spontanicznie) aż 65–85%. Duże znaczenie w etiopatogenezie raka jelita grubego ma wiek, zwłaszcza po przekroczeniu 50. roku życia, oraz czynniki modyfikowalne, takie jak: dieta bogata w tłuszcze oraz uboga w błonnik, niska aktywność fizyczna oraz palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu [4–6].
Opieka nad pacjentami onkologicznymi charakteryzuje się specyficznymi wymogami. Rozpoznanie choroby nowotworowej zazwyczaj nie wiąże się z optymistycznym rokowaniem. Leczenie chorych na nowotwór jelita grubego jest często długotrwałe i związane z pogorszeniem jakości życia pacjentów. Dlatego dużo uwagi powinno się poświęcić jakości opieki pielęgniarskiej oferowanej pacjentom [7, 8].
Pielęgniarka jest osobą, która ma najczęstszy kontakt z chorym, ponieważ sprawuje nad nim opiekę przez cały czas pobytu w szpitalu. W związku z tym powinna nie tylko wykonywać podstawowe czynności pielęgnacyjne, lecz także służyć radą i informacją dotyczącą problemów niepokojących pacjenta [9, 10].

Cel pracy

Celem pracy było przedstawienie propozycji planu opieki nad pacjentem z rozpoznanym nowotworem jelita grubego w okresie okołooperacyjnym w oparciu o studium przypadku.

Materiał i metody

Dla potrzeb niniejszego opracowania wykorzystano metodę badania fizykalnego, tj. wywiad, pomiar oznak życia, a także technikę analizy dokumentacji medycznej i obserwację. Proces pielęgnowania prowadzono na Oddziale Chirurgii Onkologicznej w Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu. Do opisu przypadku wykorzystano schemat wywiadu opracowany przez Radę ds. e-zdrowia w Pielęgniarstwie przy Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (CSIOZ) [11] oraz wskaźniki wyników opieki C-Hobic (Health Outcomes for Better Information and Care) [12]. Do opracowania planów opieki korzystano z terminologii referencyjnej Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej (ICNP).
Tworząc plan opieki, wykorzystano terminologię referencyjną, formułując diagnozy i interwencje zgodnie ze standardem ISO 18104:2004 [13]. Opracowano plany opieki na postawie internetowego narzędzia, dostępnego na stronie Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN) [14] oraz materiałów przygotowanych przez Akredytowane przez ICN Centrum Badania i Rozwoju przy Uniwersytecie Medycznym w Łodzi [15] oraz słownika ICNP w języku polskim [7]. W opracowaniu została wykorzystana wersja ICNP 2013, która została poddana ewaluacji przez CSIOZ w 2014 r.

Studium przypadku

Hospitalizowany W.K., lat 66.
Rozpoznanie: Rak jelita grubego.
Pacjent został zakwalifikowany i przyjęty w trybie planowym na Oddział Chirurgii Onkologicznej celem wykonania zabiegu operacyjnego. Rozpoznanie ostateczne – guz jelita grubego, uzyskano po badaniu kolonoskopowym oraz pobraniu wycinka do badania histopatologicznego.
W wywiadzie: ból przy oddawaniu stolca, okresowe krwawienia z odbytnicy, pacjent schudł 15 kilogramów w ciągu 1 miesiąca. Dziesięć lat wcześniej pacjenta operowano z powodu kamicy dróg moczowych, 6 lat temu operowano go z powodu przetoki odbytniczej; od 56. roku życia chory jest leczony z powodu nadciśnienia tętniczego krwi i z powodu przerostu gruczołu krokowego. Hospitalizowany przyjmuje statyny z powodu hipercholesterolemii.
Przed zabiegiem chirurgicznym wykonano badania dodatkowe, stwierdzono obniżony poziom hemoglobiny, podwyższoną leukocytozę oraz obniżony poziom potasu. Stwierdzono także podwyższony poziom carcino-embryonic antigen (CEA). Badanie EKG wykazało zaburzenia przewodnictwa śródkomorowego.
Pacjent podaje, że prowadził bardzo nieregularny, stresujący tryb życia ze względu na zawód, jaki wykonywał (inżynier budownictwa) i częstych pobytów poza domem. W diecie pacjenta przeważały posiłki typu fast food i tłuszcze zwierzęce. Przez 25 lat wypalał ok. 30 papierosów dziennie, alkohol spożywał okazjonalnie. Pacjentem opiekuje się rodzina – żona i dwoje dzieci.
Obserwacja: Obecnie pacjent w 2. dobie po zabiegu chirurgicznym (usunięcie guza jelita). Rana pooperacyjna bez oznak zakażenia, zaopatrzona jałowym opatrunkiem. Z okolicy rany pooperacyjnej wyprowadzony jest dren grawitacyjny drenujący treść surowiczo-krwistą w małej ilości. Z powodu utrzymujących się dolegliwości bólowych, złego samopoczucia, nudności i okresowych wymiotów pacjent przez większość czasu przebywa w łóżku. W pęcherzu moczowym utrzymany cewnik Foleya, wydziela mocz barwy fizjologicznej, okolica cewki moczowej bez oznak zakażenia. Pacjent odczuwa lęk spowodowany konicznością pozostania w szpitalu i dalszym procesem leczenia.

Podsumowanie

Warunkiem koniecznym do zapewnienia profesjonalnej opieki pielęgniarskiej jest wiedza oraz wymiana doświadczeń pomiędzy pielęgniarkami pracującymi z pacjentami z rozpoznanym nowotworem jelita grubego w okresie okołooperacyjnym. Postępowanie pielęgniarskie powinno zapewniać realizację podstawowych potrzeb chorego, jak i komfort w sferze biologicznej, psychicznej i społecznej pacjenta. Dzięki wdrożeniu do praktyki klasyfikacji ICNP będzie w przyszłości możliwe dokonywanie naukowej analizy efektów pracy pielęgniarek oraz ujednolicenie opieki prowadzącej do istotnego rozwoju pielęgniarstwa.
Wprowadzenie Międzynarodowej Klasyfikacji Praktyki Pielęgniarskiej stwarza możliwość łączenia w przyszłości praktyki pielęgniarskiej z gwarancją ciągłości opieki w każdym miejscu na świecie. Międzynarodowa Rada Pielęgniarek stale się rozwija i aktualizuje klasyfikacje, korzystając z doświadczenia pielęgniarek na całym świecie.
Można mieć nadzieję, że dzięki zaangażowaniu środowiska pielęgniarskiego i ogromnemu wkładowi Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego w Polsce będzie możliwa kontynuacja opieki o oczekiwanym standardzie. Jest to możliwe tylko dzięki spójnej i zrozumiałej terminologii [8, 9].
Dzięki Klasyfikacji ICNP możliwe będzie gromadzenie danych o wrażliwych wskaźnikach opieki pielęgniarskiej, które umożliwią rzetelną ocenę jakości opieki pielęgniarskiej.

Autorki deklarują brak konfliktu interesów.

Piśmiennictwo

1. Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W. Prognozy zachorowalności i umieralności na nowotwory złośliwe w Polsce do 2025 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2009.
2. Didkowska J. Prognozy rozwoju chorób nowotworowych w Polsce. W: Zachorowalność i umieralność na nowotwory a sytuacja demograficzna Polski. Potrykowska A, Strzelecki Z, Szymborski J, Witkowski J (red.). Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa 2014.
3. Dziubak M, Motyka H, Prażmowska B, Sumacka J. Ocena poziomu wiedzy o wpływie stylu życia na zachorowalność na raka jelita grubego i jej związku z wyborem zachowań zdrowotnych. Pol Prz Nauk Zdr 2012; 1: 51-61.
4. Kot M, Głuszek S. Choroby żołądka i dwunastnicy. W: Chirurgia. Głuszek S (red.). Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008; 263-318.
5. Nowacki MP. Rak jelita grubego. W: Onkologia w praktyce klinicznej. Krzakowski M, Herman K, Jassem J i wsp. (red.). Via Medica, Gdańsk 2007; 149-154.
6. Kubiak A, Kycler W, Trojanowski M. Epidemiologia i profilaktyka raka jelita grubego w Polsce. Probl Hig Epidemiol 2014; 3: 636642.
7. Międzynarodowa klasyfikacja praktyki pielęgniarskiej. Kilańska D (red.). Wyd. Nauk. PZWL, Warszawa 2014.
8. Kilańska D. Praca pielęgniarki w oparciu o metodę procesu pielęgnowania. W: Pielęgniarstwo w podstawowej opiece zdrowotnej. Kilańska D. (red.). Tom I. Wyd. II. Wydawnictwo Makmed, Lublin 2010; 163-195.
9. Pielęgniarstwo Środowiskowe. Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej, katalog. ICN 201, ACBiR ICNP przy UM w Łodzi 2014: 8–10, dokument elektroniczny http://www.telenrscare.umed.pl/pliki/Katalog-ICNP-Piel%C4%99gniarstwo-%C5%9Arodowiskowe1.pdf (dostęp: 10.02.2016).
10. International Classification for Nursing Practice. Browser dokument elektroniczny http://icnp.stemos.com/index.php/en/2013 (dostęp: 4.02.2016).
11. Andruszkiewicz A., Biercewicz M., Felsmann M., Marzec A. Skale oceny stanu według HOBIC i ich wykorzystanie w podstawowej ocenie stanu klienta/pacjenta. W: Kilańska D (red.). Międzynarodowa Klasyfikacja Praktyki Pielęgniarskiej ICNP w praktyce pielęgniarskiej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
12. Health informatics – Integration of a reference terminology model for nursing. ISO/FDIS 18104:2003(E).
13. International Classification for Nursing Practice, http://icnp.stemos.com/index.php/en/2013 (dostęp: 2.02.2016).
14. Materiały dydaktyczne „Planowanie opieki według międzynarodowego standardu ICNP®”, dokument elektroniczny, http://www.umed.pl/pl/index1.php?dir=icnp&mn=tresc-icnp&txt=3245 (dostęp: 2.02.2016).
15. ICNP® — polski, dokument elektroniczny http://www.icn.ch/images/stories/documents/pillars/Practice/icnp/translations/icnp-Polski%20translation.pdf (dostęp: 3.02.2016).