Specyfika zachowań zdrowotnych osób w okresie średniej i późnej dorosłości

Wprowadzenie
Podejmowanie zachowań zdrowotnych jest uwarunkowane wieloma czynnikami, w tym psychologicznymi i społecznymi. Różnią się one także w zależności od płci i wieku. Aktywność zdrowotna ma specyficzne i przypuszczalnie odmienne znaczenie na różnych etapach dorosłości, wiąże się z realizacją ról i zadań typowych dla danego okresu życia. Celem przeprowadzonych badań było ustalenie specyfiki zachowań zdrowotnych osób w okresie średniej i późnej dorosłości.

Materiał i metody
Badania przeprowadzono na grupie 285 osób, w tym przebadano 154 osób w wieku średniej dorosłości tj. 40-58 lat (M=45,05; SD=3,63) - 77 kobiet i 77 mężczyzn oraz 130 osób w wieku późnej dorosłości tj. 61-88 lat (M=71,32 SD=5,81) – 70 kobiet i 60 mężczyzn. Do pomiaru zachowań zdrowotnych zastosowano Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ) autorstwa Z. Juczyńskiego (2001). Narzędzie to pozwala na ustalenie ogólnego wskaźnika zachowań zdrowotnych oraz nasilenia czterech kategorii zachowań - prawidłowych nawyków żywieniowych, zachowań profilaktycznych, praktyk zdrowotnych oraz pozytywnych nastawień psychicznych.

Wyniki
Wyniki badań wskazują na wyższy poziom zachowań zdrowotnych w grupie kobiet w porównaniu z mężczyznami (niezależnie od wieku) oraz w grupie osób w okresie późnej dorosłości w porównaniu z osobami w wieku średniej dorosłości. Dokonano także porównania poziomu poszczególnych kategorii zachowań zdrowotnych pomiędzy grupami. Omówiono funkcje zachowań zdrowotnych i powiązanie ich specyfiki z pełnieniem ról społecznych i realizacją zadań rozwojowych typowych dla poszczególnych etapów dorosłości.

Wnioski
Wskazane jest dostosowanie oddziaływań w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia do okresu rozwojowego i płci.



Background
Engaging in health-related behaviours is conditioned by many factors, including psychological and social ones. The extent to which it is done is also determined by gender and age. Health-related activity has specific and, presumably, different meanings at different stages of adulthood, which is associated with implementing by people roles and tasks typical of a given period of life. The study aimed to determine the specifics of the health-related behaviour in middle and late adulthood.

Material and methods
The research was conducted on a group of 285 people, including 154 persons in middle adulthood, i.e. 40-58 years old (M = 45.05, SD = 3.63) - 77 women and 77 men, and 130 in late adulthood, i.e. 61-88 years old (M = 71.32 SD = 5.81) - 70 women and 60 men. The Catalogue of Healthy Behaviour by Z. Juczyński (2001) was used to measure health-related behaviours. The tool enabled determining the overall level of health-related behaviours and their consistency in four selected categories, i.e. healthy eating habits, preventive behaviours, health-related practices and positive mental attitudes.

Results
The results indicate that women exhibit a higher level of health-related behaviours when compared to men (regardless of age), which is also evidenced in women in late adulthood when compared to those in middle adulthood. The extent of health-related behaviours in specific categories was also compared between groups. Functions of health-related behaviours were discussed with regard to their specifics of people’s roles performed in society as well as the implementation of the development tasks typical of particular stages of adulthood.

Conclusions
It is recommended to adjust prevention and health promotion programmes to particular periods of human development and gender.