Fokus na nowotwory kobiece

– Cytologia HPV HR od marca, program „Moje zdrowie” od maja, Lung Cancer Unit jeszcze w tym roku – Maciej Karaszewski podsumował dotychczasowe i zapowiedział najbliższe działania podejmowane w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej w obszarze nowotworów kobiecych.

• Narodowa Strategia Onkologiczna podjęła wiele skutecznych działań w obszarze nowotworów kobiecych, a największymi sukcesami są: program szczepień przeciwko HPV, rozszerzenie grup wiekowych w profilaktyce raka szyjki macicy i raka piersi, zastosowania HPV HR jako nowego testu przesiewowego
• Dyrektor Maciej Karaszewski podkreślił rolę centrów kompetencji w leczeniu nowotworów. Obecnie realizowany jest model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentkami z rakiem piersi (KON-Pierś) w 39 placówkach
• Trwa wdrażanie KSO i szkolenie koordynatorów onkologicznych – do końca roku będzie 1200 przeszkolonych osób
• Jako jedno z działań profilaktycznych w dziedzinie onkologii dyrektor wymienił program „Moje zdrowie”, który od maja będzie realizowany przez POZ. Pozwoli on na opracowanie indywidualnych ścieżek profilaktyczno-diagnostycznych dla pacjentów

Dyrektor Departamentu Lecznictwa Maciej Karaszewski podczas posiedzenia Podkomisji stałej do spraw onkologii, które odbyło się 5 marca i dotyczyło rozpatrzenia informacji na temat systemu profilaktyki, diagnostyki oraz leczenia nowotworów u kobiet, z uwzględnieniem procesu rehabilitacji, zaprezentował działania MZ w tym zakresie. 

Przypomniał pięć obszarów strategicznych Narodowej Strategii Onkologicznej, w ramach których skoncentrowane są działania przewidziane do podjęcia w latach 2020–2030. Są nimi inwestycje: w kadry medyczne, w edukację, w pacjenta, w naukę i innowacje oraz w system opieki onkologicznej. Cele strategii obejmują między innymi poprawę profilaktyki, wczesnego wykrywania, diagnostyki i leczenia chorób nowotworowych, rozwój systemu opieki zdrowotnej w obszarze onkologii i zapewnienie równego dostępu do wysokiej jakości świadczeń opieki zdrowotnej.

Najważniejsze działania w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej

Maciej Karaszewski przedstawił zrealizowane najważniejsze działania w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej. Jako pierwsze wymienił wdrożenie w 2023 roku program profilaktycznych szczepień dziewcząt i chłopców przeciwko HPV, do które kwalifikują się dzieci w wieku od 9 do 14 lat. Jak przekazał, do 16 lutego 2025 r. zaszczepiono 587 tys. dzieci.

Plan eliminacji HPV – czy możemy mówić o sukcesie? ►Dzięki zniesieniu wielu barier program szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego zaczyna przynosić pierwsze sukcesy. Mamy już 200 tys. zaszczepionych dzieci i ta liczba stale rośnie. Czy w wystarczającym tempie?

Kolejnym działaniem, które zostało wykonane, było rozszerzenie grup wiekowych w programach badań przesiewowych: w profilaktyce raka szyjki macicy to od 25 do 64 lat, a w programie profilkatyki raka piersi od 45 do 74 lat.

– Po zakończeniu programu pilotażowego planujemy wdrożyć zastosowanie badania molekularnego w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka (HPV HR) jako nowego testu przesiewowego w programie profilaktyki raka szyjki macicy. W najbliższym czasie zostanie opublikowane rozporządzenie wprowadzające ten program przesiewowy. Wiemy, że część świadczeniodawców musi mieć czas na przestawienie się na nowy sposób testowania, w związku z tym będzie przewidziany okres przejściowy, kiedy będzie można testować dwiema metodami – referował Maciej Karaszewski.

Dyrektor Departamentu Lecznictwa zwrócił też uwagę na kampanie edukacyjne (których celem była m.in. profilaktyka onkologiczna) takie jak „Planuję długie życie”, rozwiązania w zakresie szkolnej edukacji prozdrowotnej, edukacji żywieniowej, uruchomienie i prowadzenie programu pilotażowego Profilaktyka 40+ oraz prace nad uruchomieniem Narodowego Portalu Onkologicznego.

Podkreślił też wdrożenie nowych narzędzi służących bezpośredniej komunikacji z pacjentem, takich jak strona internetowa pacjent.gov.pl, Internetowe Konto Pacjenta, aplikacja moje IKP oraz inwestycje infrastrukturalne (w latach 2020–2024 ze środków NSO przeznaczono ok. 1,42 mld zł na zakup sprzętu do diagnostyki i leczenia nowotworów), a także wprowadzenie nowych świadczeń finansowanych przez NFZ, jak opieka nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi, jajnika, jelita grubego i raka błony śluzowej trzonu macicy.

Jako jedno z większych osiągnięć wymienił wprowadzenie Krajowej Sieci Onkologicznej, która ma na celu realizację strategii przyjętej NSO i osiągnięcie jak najlepszej organizacji opieki onkologicznej w Polsce.

Nowela ustawy o KSO wiosną, ale sieć działa pełną parą ►Nowelizacja ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej jest na ukończeniu i będzie przekazana do konsultacji publicznych w ciągu najbliższych tygodni. – Bardzo chciałbym, żeby nowela została przyjęta przez Sejm i podpisana w okolicach kwietnia, maja. Ale sieć już funkcjonuje – powiedział „Menedżerowi Zdrowia” dyrektor Departamentu Opieki Koordynowanej w Ministerstwie Zdrowia Konrad Korbiński.    

Zapewnienie prewencji i wczesnego wykrywania nowotworów, także dziedzicznych

Dyrektor wskazał także na podniesienie rangi profilaktyki onkologicznej, w której oprócz zdrowego stylu życia ważna jest regularna kontrola i ocena stanu zdrowia. Omówił przy tym dostępne w naszym kraju populacyjne programy badań przesiewowych, w tym badania w kierunku raka piersi, raka szyjki macicy, raka jelita grubego.

Za szczególnie istotne uznał programy opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na niektóre nowotwory złośliwe – każde z tych świadczeń obejmuje dwa etapy: poradnictwo i badania genetyczne oraz nadzór i badania diagnostyczne – gdzie świadczeniobiorca zostaje objęty specjalistycznym nadzorem polegającym na systematycznym przeprowadzaniu badań diagnostycznych, takich jak mammografia, RM piersi, gastroskopia czy kolposkopia, oraz konsultacji lekarskich. Aktualnie w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej świadczeniobiorca ma dostęp do porady genetyka oraz wielu badań genetycznych, których zakres jest systematycznie rozszerzany.

Centra kompetencji

Dyrektor w dalszej części wystąpienia powiedział, że aktualnie w Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad utworzeniem modeli organizacji udzielania świadczeń onkologicznych w odniesieniu do wyspecjalizowanych jednostek koordynujących (centrów kompetencji), w których będzie prowadzona kompleksowa diagnostyka i terapia chorych.

– Obecnie realizowany jest model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentkami z rakiem piersi KON-Pierś. Opiera się na skoordynowanych działaniach jednego ośrodka zapewniającego wymaganą infrastrukturę do realizacji świadczeń w ramach opieki kompleksowej oraz wielodyscyplinarny zespół terapeutyczny planujący i koordynujący cały proces leczenia. Specjaliści z zakresu diagnostyki i leczenia danego nowotworu zajmują się chorym w sposób kompleksowy, obejmujący każdy z etapów procesu leczenia od diagnostyki, leczenia zabiegowego, po leczenie systemowe, ewentualną rekonstrukcję piersi, radioterapię, rehabilitację po zabiegu, a także wsparcie i opiekę psychologiczną – wskazywał Maciej Karaszewski.

W 2025 roku 39 świadczeniodawców posiada aktywną podpisaną umowę z NFZ na realizację centrów kompetencji w zakresie nowotworu piersi.

Chcemy lepiej leczyć nowotwory? Postawmy na unity narządoweW Polsce brakuje unitów narządowych, czyli placówek specjalizujących się w leczeniu najczęściej występujących nowotworów. Zdaniem onkolog prof. Barbary Radeckiej od tego, czy Cancer Unity będą powstawały, zależy postęp w leczeniu onkologicznym. – W onkologii konieczne jest podejście wielospecjalistyczne – dodał prof. Maciej Krzakowski.

Dyrektor Departamentu Lecznictwa przedstawił także zakres świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego i rehabilitacji leczniczej dotyczących nowotworów kobiecych.

Omówił moduł rehabilitacji w ramach KON-Pierś, który jest kluczowym elementem procesu leczenia, skupiającym się na przywróceniu sprawności fizycznej oraz poprawie jakości życia pacjentek po leczeniu onkologicznym, w tym kryteria kwalifikacji i zakres świadczeń rehabilitacyjnych. Podkreślił, że wartość refundacji świadczeń gwarantowanych z zakresu nowotworów kobiecych nakłady i wydatki NFZ z roku na rok są coraz wyższe. – W 2024 r.  w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej było to prawie 210 mln zł w ramach leczenia szpitalnego ponad 4 mld zł, a w rehabilitacji 22 mln zł – podsumował Maciej Karaszewski.

A jak wprowadzanie NSO wygląda w praktyce?

Podczas posiedzenia podkomisji głos zabrali lekarze, parlamentarzyści i przedstawiciele organizacji pacjenckich oraz fundacji onkologicznych. Padły pytania dotyczące poszczególnych fragmentów obszernego referatu dyrektora Karaszewskiego. Joanna Frątczak-Kazana, wicedyrektor Fundacji Onkologicznej Alivia pytała o efektywność prowadzonych kampanii edukacyjnych – także edukacji zdrowotnej w szkołach – oraz kampanii szczepień przeciwko HPV. Poprosiła o informacje dotyczące działań, jakie zaplanowano na najbliższe lata, żeby osiągnąć wskaźniki wyszczepialności zbliżone do krajów Unii.

Wyraziła także zaniepokojenie opóźnieniem w powstawaniu kolejnych centrów kompetencji związanych z leczeniem innego rodzaju nowotworów niż rak piersi. Zadała także pytania dotyczące KSO i systemów teleinformatycznych, które będą umożliwiały wymianę danych pomiędzy szpitalami a innymi instytucjami – Czy NFZ będzie monitorował to, jak przestrzegane są zalecenia w poszczególnych szpitalach? Jaki procent koordynatorów onkologicznych został przeszkolony? – pytała Joanna Frątczak Kazana.

Dyrektor Karaszewski, odpowiadając na pytania, zwrócił uwagę na wciąż poszerzający się dostęp dzieci do szczepień przeciwko HPV i zauważył, że musi upłynąć dłuższy czas, żeby odnotować efekty zmian wprowadzanych w ostatnich dwóch latach. Zapowiedział powstanie Cancer Unitu w obszarze raka płuca w tym roku, a opóźnienie w tworzeniu kolejnych tłumaczył przedłużającymi się dyskusjami i ustaleniami z ekspertami dotyczącymi ostatecznego modelu tego świadczenia, co wydłuża proces legislacyjny. Zapewnił, że systemy teleinformatyczne powiązane z KSO zostaną wdrożone do końca roku. Poinformował także, że w 2024 r przeszkolono 200 koordynatorów onkologicznych, w tym roku szkoleniu zostanie poddanych tysiąc osób.

Padły także szczegółowe pytania dotyczące wyboru procedur, np. biopsji cienkoigłowej (przestarzały standard) i gruboigłowej (nowy standard, który powinien obowiązywać), a także pytania o refundację kolejnych leków stosowanych w leczeniu raka piersi i w innych nowotworach ginekologicznych, które zdaniem dyskutujących nie są odpowiednio zaopiekowane – brakuje wiedzy, zbyt mała jest dostępność do profilaktyki w tym obszarze.

Test HPV HR będzie dostępny w marcu

MZ: w ramach profilaktyki test wykrywający onkogenne typy wirusa HPVTest pozwalający na identyfikację konkretnych typów wirusa HPV, w tym onkogennych, oraz cytologia na podłożu płynnym mają być dostępne w ramach programu „Profilaktyka raka szyjki macicy”. Zakłada to projekt Ministerstwa Zdrowia przekazany do konsultacji publicznych.

Anna Kupiecka z Fundacji OnkoCafe – Razem Lepiej pytała o zmiany w programie przesiewowym w wykrywaniu raka szyjki macicy – kiedy zostanie wprowadzone wykonywanie testów HPV HR wraz z cytologią płynną? Jak będzie wyglądał okres przejściowy? Zapytała także o inne działania edukacyjne w kierunku wykonywania mammografii – jej zdaniem są one niewystarczające, dlatego tak mało kobiet (zaledwie 31,6 proc.) na badania profilaktyczne w kierunku raka piersi się zgłasza. Potrzebne są konkretne działania, takie jak zaproszenia poprzez IKP czy medycynę pracy, zachęcanie, popularyzacja.

Maciej Karaszewski zapowiedział wprowadzenie nowoczesnej diagnostyki HPV HR z cytologią płynną już w tym miesiącu. – Nowy test będzie lepiej wyceniony, a okres przejściowy potrwa do 2027 r. – wskazał dyrektor. Jednocześnie podkreślił, że zwiększenie zgłaszalności do programów profilaktycznych MZ chce zwiększyć poprzez zwiększenie roli POZ w tym obszarze i wprowadzenie bilansów osób dorosłych (program „Moje zdrowie”, który zostanie uruchomiony w maju), co pozwoli na opracowanie indywidualnych ścieżek profilaktyczno-diagnostycznych dla pacjentów.