Pierwsze rekomendacje dotyczące leczenia żywieniowego dorosłych pacjentów z nowotworem objętych opieką paliatywną – komentuje dr Tomasz Dzierżanowski

Niedożywienie jest schorzeniem ogólnoustrojowym, cechującym się zmianą składu ciała, upośledzeniem fizycznej i mentalnej funkcji organizmu oraz niekorzystnym wpływem na wynik leczenia choroby podstawowej. Niedożywienie wśród pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową stanowi szczególny problem. Stwierdza się je u 60–80% z nich, a niemal 90% osób w schyłkowej fazie choroby nowotworowej umiera z objawami niedożywienia lub wyniszczenia.

Leczenie żywieniowe to istotna forma terapii u pacjentów objętych opieką paliatywną. Jak komentuje wytyczne dr Tomasz Dzierżanowski, współtwórca rekomendacji?

- Zalecenia dotyczące leczenia żywieniowego chorych będących pod opieką paliatywną są pierwszym tego typu dokumentem w Polsce, tym bardziej znaczącym, że wypracowanym przez sześć towarzystw naukowych z udziałem czterech organizacji pacjenckich. Leczenie żywieniowe jest często pomijane w terapii paliatywnej pacjentów z zaawansowanym nowotworem. Tymczasem należy je rozważyć u wszystkich chorych z przewidywanym czasem przeżycia dłuższym niż 3 miesiące, ale też i u tych, których oczekiwany czas przeżycia jest krótszy, ponieważ żywienie poprawia jakość życia i może je wydłużyć. Leczyć żywieniem należy zawsze, kiedy przynosi to korzyść choremu. Rekomendacje odpowiadają też na problem terapii daremnej, czyli takiej, która nie przynosi pacjentowi żadnych korzyści poza podtrzymaniem czynności fizjologicznych. Należy pamiętać, że leczenie żywieniowe w pewnych sytuacjach, na przykład agonii, może stanowić obciążenie i powodować niekorzystne skutki. Dlatego wytyczne ułatwiają podjęcie właściwej decyzji odnośnie zastosowania bądź zaniechania stosowania leczenia żywieniowego, choć podkreślają, że zawsze ta decyzja powinna zostać podjęta w trosce o konkretnego pacjenta i może być inna niż ta, która wynikałaby z rekomendacji - komentuje dr Dzierżanowski.

Z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej powstała interdyscyplinarna grupa ekspertów, zrzeszająca przedstawicieli polskich towarzystw naukowych, specjalistów żywienia klinicznego, medycyny paliatywnej, medycyny rodzinnej, onkologii, gastroenterologii i dietetyki, środowiska lekarzy, pielęgniarek i dietetyków, którzy w codziennej pracy stosują wsparcie żywieniowe u pacjentów objętych opieką paliatywną. Opracowano rekomendacje, które systematyzują postępowanie żywieniowe u dorosłego chorego z nieuleczalnym nowotworem, przygotowane przez profesjonalistów (lekarzy, pielęgniarki, dietetycy) oraz przeszkolonych opiekunów faktycznych, w zakresie ich odpowiedzialności. W prace włączono przedstawicieli organizacji pacjentów onkologicznych oraz osób leczonych żywieniowo.

Zalecenia powinno się przyjmować całościowo. Wyrywkowe stosowanie poszczególnych wskazań bez uwzględnienia pozostałych może prowadzić do błędnych rozstrzygnięć klinicznych. Rekomendacje mają charakter ogólny i wymagają indywidualnej analizy danej sytuacji klinicznej.

Metodologia
Niniejsze zalecenia opracowano na podstawie przeglądu dostępnego piśmiennictwa z baz PubMed, Medline i Cochrane Library z okresu od 1 stycznia 2013 r. do 31 sierpnia 2018 r., ze szczególnym uwzględnieniem przeglądów systematycznych oraz zaleceń klinicznych uznanych towarzystw naukowych żywienia klinicznego. Uzyskano w ten sposób 12 przeglądów systematycznych, w tym 5 Cochrane Collaboration (3 dotyczyły dorosłych pacjentów w schyłkowym okresie choroby nowotworowej). Ze względu na bardzo niską jakość danych pojedynczych badań z randomizacją oraz brak możliwości wyciągnięcia rozstrzygających wniosków w analizowanych przeglądach odwołano się do najnowszych rekomendacji uznanych towarzystw.

Pełen artykuł dostępny po zalogowaniu się do wydania online czasopisma Medycyna Paliatywna.