Rośnie w Polsce i Europie liczba osób zakażonych wirusem kleszczowego zapalenia mózgu
Autor: Marta Koblańska
Data: 01.03.2019
Źródło: mat press/MK
Działy:
Aktualności w Lekarz POZ
Aktualności
Zdecydowana większość Polaków boi się kleszczy, a co 4. z powodu strachu przed nimi rezygnuje z aktywności na świeżym powietrzu. Z najnowszego badania „Co Polacy wiedzą o kleszczach i KZM” , zrealizowanego w ramach kampanii „Nie igraj z kleszczem. Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu”, wynika, że główną przyczyną obaw są choroby odkleszczowe, w szczególności borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu.
Z perspektywy ostatnich latach rośnie w Polsce i Europie liczba osób zakażonych wirusem kleszczowego zapalenia mózgu [KZM], ciężkiej choroby zakaźnej ośrodkowego układu nerwowego przenoszonej przez kleszcze . Główną przyczyną jest niepokojący wzrost liczby pajęczaków, a tym samym zwiększenie zachorowań na groźne odkleszczowe choroby, ale także niska świadomość na temat ryzyka zachorowania i możliwości prewencji.
30 marca ustanowiono Ogólnopolski Dzień Świadomości KZM [Kleszczowego Zapalenia Mózgu], który ma zwracać uwagę na ten problem zdrowotny.
Wiedza o KZM jest niewystarczająca. Mimo iż wiedza na temat KZM z roku na rok systematycznie rośnie, nadal jest niewystarczająca. Jak wynika z najnowszego badania przeprowadzonego w ramach kampanii społecznej „Nie igraj z kleszczem” borelioza oraz Kleszczowe Zapalenie Mózgu są najczęściej wskazywanymi chorobami wywołanymi ukłuciem kleszcza, jednak nadal co trzecia osoba (35%) nigdy nie słyszała o KZM. Sama wiedza na temat KZM jest też niewystarczająca, wprawdzie 2/3 badanych wie, że można się przed nią uchronić dzięki szczepieniu ochronnemu, ale już co 3. błędnie twierdzi, że można się przed nią uchronić stosując antybiotykoterapię, a co 8. uważa, że nie ma żadnego sposobu na to, żeby uchronić się przed KZM.
Liczba zakażonych wzrosła w ostatnich latach. Obserwowany jest niepokojący wzrost liczby kleszczy, a tym samym zwiększenie zachorowań na groźne choroby odkleszczowe. Wirus rozprzestrzenia się w całej Europie, nawet w krajach, które dotąd uważały się za całkowicie wolne od KZM. W Polsce również rośnie odsetek osób zakażonych KZM. W 2017 roku zachorowania zanotowano już w 12 województwach, najwięcej w południowej i północno wschodniej części kraju . Ocieplenie klimatu przyczynia się do ekspansji kleszczy na tereny, które do tej pory nie były uważane za endemiczne obszary występowania tej choroby . KZM zagrożone są także osoby spędzające czas aktywnie na świeżym powietrzu np. biegacze, rowerzyści, działkowicze czy grzybiarze.
Kleszczowe zapalenie mózgu [KZM], może być wywołane przede wszystkim przez pokłucie przez zakażonego kleszcza ale również poprzez spożywanie surowego mleka lub produktów mlecznych na bazie niepasteryzowanego mleka, pochodzącego od zakażonych zwierząt.
Zakażenie wirusem może prowadzić do wystąpienia zapalenia opon mózgowych, zapalenia mózgu i/lub zapalenia rdzenia kręgowego. Nawet do 58% chorych przebycie KZM może wiązać się z wystąpieniem powikłań. Dotyczą one postaci wirusa z zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego. Najczęściej obserwowanymi powikłaniami są neurologiczne objawy ubytkowe, porażenia oraz niedowłady nerwów czaszkowych i obwodowych. Szczególnie często występują zaniki mięśni pasa barkowego oraz uszkodzenie móżdżku. Nierzadko obserwuje się także powikłania powiązane ze sferą psychiczną, takie jak: zaburzenia treści myślenia, nastroju, pamięci, uwagi. Wśród utrzymujących się subiektywnych objawów zgłaszanych przez pacjentów dominują bóle głowy, wzmożona męczliwość, zaburzenia snu. Współczesna medycyna nie znalazła jeszcze leku na KZM, a stosowane leczenie jest tylko objawowe. .
Zachorowalność na KZM jest mocno niedoszacowana. Walki z wirusem KZM nie ułatwia niedoszacowanie liczby osób faktycznie zakażonych. Jak wynika z licznych badań prowadzonych m.in. przez NIZP-PZH i Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, zachorowania zgłoszone przez lekarzy stanowią tylko niewielką część osób, które przechodzą KZM po kontakcie z zakażonymi kleszczami. Najnowsze badania prowadzone przez NIZP-PZH wykazały, że w większości regionów w Polsce, lekarze nie potwierdzają przyczyny zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych, z powodu kosztów badań serologicznych oraz konieczności przesyłania próbek, badanych tylko do trzech laboratoriach w Polsce .
W odpowiedzi na ten narastający problem zdrowotny z inicjatywy organizacji pacjentów, ośrodków naukowych a także instytucji zajmujących się zdrowiem publicznym podpisano deklarację powołania Ogólnopolskiego Dnia Świadomości KZM [Kleszczowego Zapalenia Mózgu], który obchodzony będzie każdego roku 30 marca,
w miesiącu, kiedy kleszcze zaczynają żerować, czyli od marca do listopada .
Ogólnopolski Dzień Świadomości Kleszczowego Zapalenia Mózgu [KZM] jest punktem kulminacyjnym kolejnej edycji kampanii „Nie igraj z kleszcze. Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu”. W ramach kampanii w całej Polsce prowadzone będą działania edukacyjne i informacyjne dot. wirusa i możliwości profilaktyki prowadzone w mediach i skierowane bezpośrednio do mieszkańców wybranych miast. Dostępna jest także edukacyjna strona www.kleszczeinfo.pl, na której dostępne jest kompendium wiedzy na temat kleszczy i zagrożeń jakie są z nimi związane, porady dotyczące postępowania z pajęczakami i przydatne informacje dla osób prowadzących aktywny tryb życia wśród zieleni lub wybierających się w tereny zagrożone kontaktem z kleszczem.
Organizatorami kampanii jest Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Fundacja Aby Żyć i Pfizer. Partnerem wspierającym jest Medicover. Patronem honorowym kampanii jest Główny Inspektorat Sanitarny.
Kleszczowe Zapalenie Mózgu [KZM] - groźna choroba odkleszczowa
Nawet co 6. kleszcz może być zakażony wirusem KZM i wystarczy zaledwie kilka minut, aby doszło do zakażenia. Wirusy KZM bytują w gruczołach ślinowych kleszczy - można się zakazić praktycznie od razu w momencie ukłucia przez kleszcza.
Zakażenie wirusem KZM przebiega w dwóch etapach. Początkowo pojawiają się objawy grypopodobne: zmęczenie oraz ból głowy i ból całego ciała, u niektórych osób nie występują już inne objawy, u części jednak pojawiają się objawy neurologiczne: gorączka, ból głowy, nudności, skurcze mięśni, zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki, porażenie, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka
Powikłaniami po kleszczowym zapaleniu mózgu mogą być trwałe niedowłady i objawy neurologiczne. 13% osób po KZM boryka się z uszkodzeniami układu nerwowego w tym 12% dotyczy zaburzenia mowy, 21% zaburzenia równowagi, 10% to niedowłady/paraliż, a 42% zaburzenia pamięci), a 13% po KZM ma uszkodzenia słuchu , . Tyle samo chorych może stykać się z problemami psychicznymi, takimi jak depresja i nerwica.
Leczenie i profilaktyka. Ponieważ obecnie nie ma skutecznego leku na KZM, a chorobę leczy się jedynie objawowo, skutki zdrowotne zachorowania na KZM są bardzo niebezpieczne - mogą powodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, co może prowadzić do niepełnosprawności, a nawet zakończyć się śmiercią . Możliwa jest jednak skuteczna profilaktyka w postaci szczepień ochronnych, które niemal w 100 proc. chronią przed zachorowaniem na KZM.
Kleszcze – co trzeba o nich wiedzieć?
Są groźne i są wszędzie. Kleszcze żyją w trawie i niskich zaroślach, wchodzą na liście, lubią też miejsca przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności: lasy graniczące z łąkami, polany, błonia nad stawami i jeziorami oraz zagajniki z zaroślami. Nie należy zapominać, że kleszcze żyją także w miastach i można je spotkać w miejskich parkach i przydomowych ogródkach.
W Polsce występuje 19 gatunków tych pajęczaków, ale 2 z nich najczęściej atakują ludzi: kleszcz pospolity i łąkowy. Żerują od marca do listopada, kiedy temperatura nie spada poniżej 5-7 stopni Celsjusza.
Nosiciele chorób. Te małe pajęczaki są niebezpieczne dla człowieka, a także zwierząt domowych, ponieważ są nosicielami groźnych wirusów i patogenów. Najgroźniejsze dla ludzi to choroby odkleszczowe wywołana bakterią borrelia - borelioza i wirusem KZM należącym do flawiwirusów, wywołujący kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
Jak chronić się przed ukłuciem kleszcza?
Bezpieczny spacer. Wybierając się na spacer w terenie zielonym należy nosić ubranie zakrywające całe ciało i wybierać jasne kolory ubrań, które ułatwiają dostrzeżenie kleszcza. Zaleca się także stosowanie środków odstraszających kleszcze (repelenty).
Po spacerze trzeba dokładnie obejrzeć całe ciało, aby wyłapać ewentualne ukłucie, przejrzeć i wytrzepać ubranie. Wiosną, przed rozpoczynającym się najgroźniejszym okresem żerowania kleszczy zaleca się szczepienie ochronne przeciw KZM.
W razie ukłucia. Kleszcza trzeba usunąć jak najszybciej najlepiej za pomocą pęsety. Pajęczaka należy chwyć jak najbliżej skóry i pewnym, ale delikatnym ruchem wyciągnąć. Ranę po kleszczu trzeba zdezynfekować wodą utlenioną lub spirytusem salicylowym, a miejsce ukłucia obserwować przez najbliższe tygodnie. Jeśli wokół rany pojawi się rumień, obrzęk, wysypka lub wystąpią objawy grypowe niezwłocznie trzeba udać się do lekarza.
30 marca ustanowiono Ogólnopolski Dzień Świadomości KZM [Kleszczowego Zapalenia Mózgu], który ma zwracać uwagę na ten problem zdrowotny.
Wiedza o KZM jest niewystarczająca. Mimo iż wiedza na temat KZM z roku na rok systematycznie rośnie, nadal jest niewystarczająca. Jak wynika z najnowszego badania przeprowadzonego w ramach kampanii społecznej „Nie igraj z kleszczem” borelioza oraz Kleszczowe Zapalenie Mózgu są najczęściej wskazywanymi chorobami wywołanymi ukłuciem kleszcza, jednak nadal co trzecia osoba (35%) nigdy nie słyszała o KZM. Sama wiedza na temat KZM jest też niewystarczająca, wprawdzie 2/3 badanych wie, że można się przed nią uchronić dzięki szczepieniu ochronnemu, ale już co 3. błędnie twierdzi, że można się przed nią uchronić stosując antybiotykoterapię, a co 8. uważa, że nie ma żadnego sposobu na to, żeby uchronić się przed KZM.
Liczba zakażonych wzrosła w ostatnich latach. Obserwowany jest niepokojący wzrost liczby kleszczy, a tym samym zwiększenie zachorowań na groźne choroby odkleszczowe. Wirus rozprzestrzenia się w całej Europie, nawet w krajach, które dotąd uważały się za całkowicie wolne od KZM. W Polsce również rośnie odsetek osób zakażonych KZM. W 2017 roku zachorowania zanotowano już w 12 województwach, najwięcej w południowej i północno wschodniej części kraju . Ocieplenie klimatu przyczynia się do ekspansji kleszczy na tereny, które do tej pory nie były uważane za endemiczne obszary występowania tej choroby . KZM zagrożone są także osoby spędzające czas aktywnie na świeżym powietrzu np. biegacze, rowerzyści, działkowicze czy grzybiarze.
Kleszczowe zapalenie mózgu [KZM], może być wywołane przede wszystkim przez pokłucie przez zakażonego kleszcza ale również poprzez spożywanie surowego mleka lub produktów mlecznych na bazie niepasteryzowanego mleka, pochodzącego od zakażonych zwierząt.
Zakażenie wirusem może prowadzić do wystąpienia zapalenia opon mózgowych, zapalenia mózgu i/lub zapalenia rdzenia kręgowego. Nawet do 58% chorych przebycie KZM może wiązać się z wystąpieniem powikłań. Dotyczą one postaci wirusa z zapaleniem mózgu i rdzenia kręgowego. Najczęściej obserwowanymi powikłaniami są neurologiczne objawy ubytkowe, porażenia oraz niedowłady nerwów czaszkowych i obwodowych. Szczególnie często występują zaniki mięśni pasa barkowego oraz uszkodzenie móżdżku. Nierzadko obserwuje się także powikłania powiązane ze sferą psychiczną, takie jak: zaburzenia treści myślenia, nastroju, pamięci, uwagi. Wśród utrzymujących się subiektywnych objawów zgłaszanych przez pacjentów dominują bóle głowy, wzmożona męczliwość, zaburzenia snu. Współczesna medycyna nie znalazła jeszcze leku na KZM, a stosowane leczenie jest tylko objawowe. .
Zachorowalność na KZM jest mocno niedoszacowana. Walki z wirusem KZM nie ułatwia niedoszacowanie liczby osób faktycznie zakażonych. Jak wynika z licznych badań prowadzonych m.in. przez NIZP-PZH i Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, zachorowania zgłoszone przez lekarzy stanowią tylko niewielką część osób, które przechodzą KZM po kontakcie z zakażonymi kleszczami. Najnowsze badania prowadzone przez NIZP-PZH wykazały, że w większości regionów w Polsce, lekarze nie potwierdzają przyczyny zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych, z powodu kosztów badań serologicznych oraz konieczności przesyłania próbek, badanych tylko do trzech laboratoriach w Polsce .
W odpowiedzi na ten narastający problem zdrowotny z inicjatywy organizacji pacjentów, ośrodków naukowych a także instytucji zajmujących się zdrowiem publicznym podpisano deklarację powołania Ogólnopolskiego Dnia Świadomości KZM [Kleszczowego Zapalenia Mózgu], który obchodzony będzie każdego roku 30 marca,
w miesiącu, kiedy kleszcze zaczynają żerować, czyli od marca do listopada .
Ogólnopolski Dzień Świadomości Kleszczowego Zapalenia Mózgu [KZM] jest punktem kulminacyjnym kolejnej edycji kampanii „Nie igraj z kleszcze. Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu”. W ramach kampanii w całej Polsce prowadzone będą działania edukacyjne i informacyjne dot. wirusa i możliwości profilaktyki prowadzone w mediach i skierowane bezpośrednio do mieszkańców wybranych miast. Dostępna jest także edukacyjna strona www.kleszczeinfo.pl, na której dostępne jest kompendium wiedzy na temat kleszczy i zagrożeń jakie są z nimi związane, porady dotyczące postępowania z pajęczakami i przydatne informacje dla osób prowadzących aktywny tryb życia wśród zieleni lub wybierających się w tereny zagrożone kontaktem z kleszczem.
Organizatorami kampanii jest Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Fundacja Aby Żyć i Pfizer. Partnerem wspierającym jest Medicover. Patronem honorowym kampanii jest Główny Inspektorat Sanitarny.
Kleszczowe Zapalenie Mózgu [KZM] - groźna choroba odkleszczowa
Nawet co 6. kleszcz może być zakażony wirusem KZM i wystarczy zaledwie kilka minut, aby doszło do zakażenia. Wirusy KZM bytują w gruczołach ślinowych kleszczy - można się zakazić praktycznie od razu w momencie ukłucia przez kleszcza.
Zakażenie wirusem KZM przebiega w dwóch etapach. Początkowo pojawiają się objawy grypopodobne: zmęczenie oraz ból głowy i ból całego ciała, u niektórych osób nie występują już inne objawy, u części jednak pojawiają się objawy neurologiczne: gorączka, ból głowy, nudności, skurcze mięśni, zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki, porażenie, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka
Powikłaniami po kleszczowym zapaleniu mózgu mogą być trwałe niedowłady i objawy neurologiczne. 13% osób po KZM boryka się z uszkodzeniami układu nerwowego w tym 12% dotyczy zaburzenia mowy, 21% zaburzenia równowagi, 10% to niedowłady/paraliż, a 42% zaburzenia pamięci), a 13% po KZM ma uszkodzenia słuchu , . Tyle samo chorych może stykać się z problemami psychicznymi, takimi jak depresja i nerwica.
Leczenie i profilaktyka. Ponieważ obecnie nie ma skutecznego leku na KZM, a chorobę leczy się jedynie objawowo, skutki zdrowotne zachorowania na KZM są bardzo niebezpieczne - mogą powodować zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, co może prowadzić do niepełnosprawności, a nawet zakończyć się śmiercią . Możliwa jest jednak skuteczna profilaktyka w postaci szczepień ochronnych, które niemal w 100 proc. chronią przed zachorowaniem na KZM.
Kleszcze – co trzeba o nich wiedzieć?
Są groźne i są wszędzie. Kleszcze żyją w trawie i niskich zaroślach, wchodzą na liście, lubią też miejsca przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności: lasy graniczące z łąkami, polany, błonia nad stawami i jeziorami oraz zagajniki z zaroślami. Nie należy zapominać, że kleszcze żyją także w miastach i można je spotkać w miejskich parkach i przydomowych ogródkach.
W Polsce występuje 19 gatunków tych pajęczaków, ale 2 z nich najczęściej atakują ludzi: kleszcz pospolity i łąkowy. Żerują od marca do listopada, kiedy temperatura nie spada poniżej 5-7 stopni Celsjusza.
Nosiciele chorób. Te małe pajęczaki są niebezpieczne dla człowieka, a także zwierząt domowych, ponieważ są nosicielami groźnych wirusów i patogenów. Najgroźniejsze dla ludzi to choroby odkleszczowe wywołana bakterią borrelia - borelioza i wirusem KZM należącym do flawiwirusów, wywołujący kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).
Jak chronić się przed ukłuciem kleszcza?
Bezpieczny spacer. Wybierając się na spacer w terenie zielonym należy nosić ubranie zakrywające całe ciało i wybierać jasne kolory ubrań, które ułatwiają dostrzeżenie kleszcza. Zaleca się także stosowanie środków odstraszających kleszcze (repelenty).
Po spacerze trzeba dokładnie obejrzeć całe ciało, aby wyłapać ewentualne ukłucie, przejrzeć i wytrzepać ubranie. Wiosną, przed rozpoczynającym się najgroźniejszym okresem żerowania kleszczy zaleca się szczepienie ochronne przeciw KZM.
W razie ukłucia. Kleszcza trzeba usunąć jak najszybciej najlepiej za pomocą pęsety. Pajęczaka należy chwyć jak najbliżej skóry i pewnym, ale delikatnym ruchem wyciągnąć. Ranę po kleszczu trzeba zdezynfekować wodą utlenioną lub spirytusem salicylowym, a miejsce ukłucia obserwować przez najbliższe tygodnie. Jeśli wokół rany pojawi się rumień, obrzęk, wysypka lub wystąpią objawy grypowe niezwłocznie trzeba udać się do lekarza.
