NIK o złotych interesach z RARS

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła wykonywanie zadań oraz nadzór nad działalnością Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych. Kontrolerzy NIK wskazali, że w latach 2021–2024 zakupy w RARS realizowano bez zachowania wymogów konkurencyjności w wyborze kontrahentów, co sprzyjało działaniom korupcyjnym i skutkowało niegospodarnością.

Brak zasad współpracy z CBA

W ocenie NIK w efekcie nieprawidłowości agencja wydatkowała nierzetelnie i niegospodarnie ponad 70 mln zł. Kontrolerzy wykazali brak strategii w planowaniu i realizacji zakupów, którymi zajmowało się kilka komórek: Biuro Zakupów, biura merytoryczne – m.in. Biuro Rezerw Medycznych, Biuro Rezerw Żywnościowych, Biuro Rezerw Specjalnych i Technicznych oraz pełnomocnik prezesa ds. zakupów (stanowisko to utworzono w lutym 2023 r., przy czym procedurę naboru rozstrzygnięto przed jego utworzeniem).

Nie określono między innymi szczegółowych zasad współpracy z CBA – co NIK oceniła jako działanie nierzetelne. RARS selektywnie przekazywała do CBA dane kontrahentów w celu ich weryfikacji. W ocenie izby brak uregulowania wewnętrznego „tarczy antykorupcyjnej”, jak również określenia zasad współpracy z CBA było działaniem nierzetelnym. Nie stworzono bowiem bezpiecznego systemu informującego o podmiotach funkcjonujących na rynku i tym samym nie zabezpieczono się przed działaniami korupcyjnymi.

Rękawiczki nitrylowe

Jak wskazała NIK, w okresie od 2021 r. do 2024 r. agencja zakupiła rękawiczki nitrylowe w sumie za 217,3 mln zł, w tym w samym tylko 2021 r. za kwotę 215,8 mln zł. Zbadano trzy umowy na kwotę 12,2 mln zł netto, które zawarto w wyniku dwóch postępowań. Zakup rękawiczek nitrylowych odbywał się w warunkach naruszenia zasad określonych w art. 44 ust. 3 pkt 1 ustawy o finansach publicznych i „Instrukcji COVID”. Nie przeprowadzono bowiem analizy rynku rękawiczek nitrylowych w przedmiocie dostawców i ceny, a formularze ofertowe wysłano drogą elektroniczną do wybranych podmiotów, wskazanych przez kierownictwo Biura Zakupów (wskazanie odbyło się ustnie lub na papierowych żółtych karteczkach).

Z ustaleń kontroli NIK wynika, że w pierwszym postępowaniu odrzucono oferty na dostawę rękawiczek nitrylowych jednego z oferentów z uwagi na wysoką cenę. W krótkim odstępie czasu ten sam oferent złożył sam z siebie kolejną ofertę na ten sam asortyment ze stawką niższą o 4,6 mln zł (tj. ponad 25 proc.), względem ceny oferowanej w pierwszym postępowaniu. Prezes RARS zawarł z tym podmiotem umowę z wynagrodzeniem 13,5 mln zł netto i zgodził się na wypłacenie zaliczki w kwocie 5,4 mln zł (tj. 40 proc. łącznej wartości wynagrodzenia). NIK zaznacza, że zaliczkę zabezpieczono tylko wekslem in blanco.

Płyny do dezynfekcji

W marcu i kwietniu 2021 r. RARS, w związku z decyzją ministra klimatu i środowiska o utworzeniu rezerwy strategicznej, przejęła nieodpłatnie od Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa ponad 2 mln litrów skażonego alkoholu etylowego o wartości 40,8 mln zł. Towar przeznaczony był na produkcję środków biobójczych służących ochronie zdrowia publicznego w ramach przeciwdziałania i zwalczania epidemii COVID-19.

Agencja wybrała dwie oferty, które różniły się ceną o jeden grosz i zawarła dwie umowy na produkcję, dostawę i przechowywanie płynu do dezynfekcji. CBA jednego z oferentów oceniła „negatywnie”, drugiego „z zastrzeżeniami”.

Przedmiotem pierwszej umowy (zawartej 26 marca 2021 r.) była produkcja oraz dostawa płynu do dezynfekcji rąk w 5-litrowych opakowaniach. W wyniku realizacji umowy wyprodukowanych zostało niemal 1,24 mln litrów płynu (około 248 tys. opakowań) o wartości 1,2 mln zł brutto. Agencja udostępniła 86,5 proc. produkcji podmiotom z terenu Polski. Pozostała część miała ulec przeterminowaniu w marcu 2024 r., ale Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych przedłużył okres ważności płynów z 36 do 72 miesięcy od daty produkcji.

Drugą umowę zawarto 29 kwietnia 2021 r. i w wyniku jej realizacji wyprodukowano 1,25 mln litrów płynu do dezynfekcji (prawie 251 tys. opakowań) o wartości 1,2 mln zł brutto. Agencja udostępniła Ukrainie blisko 486 tys. litrów płynu do dezynfekcji (38,7 proc. produkcji). Z kolei ubytki płynu wyprodukowanego na podstawie tej umowy wyniosły łącznie około 101 tys. litrów (o wartości 97,6 tys. zł), co stanowiło 8 proc. wielkości produkcji. Wynikało to m.in. z nieprawidłowego przechowywania towaru i słabej jakości opakowań, z których wyciekał płyn.

Oznacza to, że 53 proc. wyprodukowanego płynu, nie udostępniono podmiotom. Choć jego okres ważności mijał między majem a lipcem 2024 r., to nie wystąpiono o przedłużenie ważności towaru. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji wydało decyzję o utylizacji płynu w przypadku braku możliwości jego nieodpłatnego przekazania, m.in. państwowym jednostkom organizacyjnym do celów gospodarczych.

Zdaniem NIK brak możliwości nieodpłatnego przekazania płynu do dezynfekcji był również spowodowany nieprawidłowym oznakowaniem towaru (brak oznakowania dla transportu towarów niebezpiecznych zgodnie z wymogami umowy ADR).

RARS wydatkowała 2,5 mln zł z tytułu utylizacji około 668 tys. litrów przeterminowanego płynu (53 proc. wielkości produkcji) o wartości 646,4 tys. zł. Co ciekawe, agencja zawarła umowę dotyczącą utylizacji przeterminowanego płynu do dezynfekcji na kilka dni przed wydaniem decyzji przez MSWiA.