Fluencja czasownikowa i rzeczownikowa a patologia przedniego versus tylnego obszaru mózgu. Czy jedynie cechy gramatyczne zadań decydują o wykonaniu?

Cel pracy
Na podstawie wieloletnich badań klinicznych oraz badań osób zdrowych sformułowano kilka hipotez o organizacji wiedzy semantycznej i jej neuronalnych korelatach. Odnotowywano m.in. podwójną dysocjację w przypominaniu czasowników i rzeczowników u osób z patologią płatów czołowych i z uszkodzeniem tylnego obszaru mózgu. Stało się to podstawą do wnioskowania o odrębności pojęć wywodzących się z dwóch klas gramatycznych i ich mózgowych mechanizmów. W nawiązaniu do niekonkluzywnych wyników badań i aktualnie toczącej się dyskusji zrealizowano badania mające na celu: 1) porównania między- i wewnątrzgrupowe wykonań dwóch typów fluencji słownej, tj. rzeczownikowej i czasownikowej, u zdrowych osób dorosłych (K), z patologią płatów czołowych (PO) i z uszkodzeniem okolic ciemieniowo-potylicznych (TO), oraz 2) wskazanie poznawczych korelatów realizacji zadań fluencji.

Materiał i metody
W badaniach uczestniczyły trzy grupy obejmujące osoby bez obciążeń neurologicznych (K, n = 30), z naczyniową patologią: przedniego obszaru (PO, n = 17) i tylnego obszaru mózgu (TO, n = 17); łącznie 64 osoby. Zastosowano dwa zadania fluencji słownej (rzeczownikowej – zwierzęta i czasownikowej – co człowiek robi?). Do oceny funkcji poznawczej wykorzystano test M^oCA oraz podtesty WAIS-PL.

Wyniki
Uzyskane wyniki są zgodne z klasycznymi doniesieniami: po uszkodzeniu płatów czołowych odnotowano trudności w aktualizacji czasowników w porównaniu z rzeczownikami, po uszkodzeniu tylnego obszaru – odwrotny wzorzec deficytów. Osoby z grup klinicznych wymieniły mniej słów niż osoby zdrowe. Wykazano, że niższe wyniki w zadaniach fluencji są powiązane z deficytami wybranych funkcji poznawczych.

Wnioski
Mimo klasycznej dysocjacji cecha gramatyczna zadania wyjaśnia niewielki procent różnic w wynikach osób badanych. Ważniejszą rolę odgrywa przynależność do grupy, w tym poznawcza kondycja osób badanych. Uzyskany przez osoby z patologią płatów czołowych vs tylnego obszaru mózgu wzorzec trudności w realizacji fluencji można wyjaśniać przede wszystkim specyfiką problemów poznawczych tych pacjentów. Wstępna jakościowa analiza wykonań fluencji sugeruje, że – zależnie od lokalizacji patologii mózgowej – pacjentów cechuje specyficzny sposób generowania czasowników (po uszkodzeniach płatów czołowych – łącznie z rzeczownikiem, po uszkodzeniach tylnego obszaru – bez rzeczownika).



Aim of the study
Based on many years of research, a few hypotheses about the organisation of semantic knowledge and its neuronal correlation have been formulated. Among others, the double dissociation in the recall of verbs and nouns within the group of people with frontal lobe pathology and with damage of the posterior brain area was described. Based on this, it has been concluded that there is a distinction of notions descended from two grammatical classes and related brain mechanisms. According to the inconclusive results of the studies, the research was designed with the aim to: 1) compare the results between and within groups dealing with two types of verbal fluency, i.e. verbs and nouns in healthy people (K), people with frontal lobe pathology (PO), and people with parietal-occipital lobe pathology (TO); and 2) to identify cognitive correlates of fluency tasks realisation.

Material and methods
The study involved three groups: people without neurological disease (K, n = 30), people with vascular pathology of the anterior area (PO, n =17), and people with pathology of the posterior area of the brain (TO, n = 17), in a total of 64 people. Two verbal fluency tasks were used (nouns [animals] and verbs [“what does a man do?”]). The M^oCA test and WAIS-PL subtest were used to assess cognitive functions.

Results
The obtained results are consistent with classical reports: after frontal lobe damage, difficulties in remembering verbs comparing to nouns were noted; after posterior brain area damage, the reverse pattern of deficits appeared. People from clinical groups reported fewer words than healthy persons. It has been shown that lower results in fluency tasks are related to deficits of selected cognitive functions

Conclusions
Despite classical dissociation, grammatical features of a task explain the minor percentage of difference in results. The key factor is group membership including the cognitive condition of the examined. The pattern of difficulty in realising fluency among people with pathology of frontal lobe versus the posterior brain areas, can be mainly explained by the specific cognitive problems of the patients. Introductory qualitative analyses of verbal fluency performances suggests that depending on the location of brain pathology, patients characterize a specific way of generating verbs (with noun after frontal lobe damage, without noun after posterior area damage).