Poczucie znajomości i zjawisko mam na końcu języka u chorych na schizofrenię

Wstęp: Badania procesów metapoznawczych osób chorujących na schizofrenię koncentrują się na analizie stanu pamięci i procesów monitorująco-kontrolnych, których deficyty mogą stanowić przyczynę zakłóceń świadomości własnych trudności poznawczych. Dyskutowana jest obecność zakłóceń pamięci epizodycznej, zakłóceń w dostępie do zawartości pamięci semantycznej lub jej rozpad, ale także deficyty procesów kontrolno-monitorujących. Analiza zjawisk poczucie znajomości (ang. feeling of knowing – FOK) czy mam na końcu języka (ang. tip of the tongue – TOT) oraz efektywności przypomnień (ang. feeling of remembering – FOR) pozwala określić istotę problemów metapoznawczych w tej grupie oraz wnioskować o zakłóceniach neuronalnych podstaw tych procesów. Celem badań własnych było (a) porównanie efektywności przypominania informacji o charakterze semantycznym u chorych na schizofrenię i osób bez zaburzeń zdrowia psychicznego poprzez analizę odpowiedzi typu FOR (pamiętam), poczucie znajomości (FOK), mam na końcu języka (TOT) traktowanych jako wskaźniki stanu pamięci i procesów regulacji poznawczej oraz (b) określenie czynników modyfikujących rezultaty osób chorujących na schizofrenię oraz osób z grupy kontrolnej.
Materiał i metody: W badaniach uczestniczyło 30 chorych z rozpoznaniem schizofrenii paranoidalnej w fazie remisji oraz 30 osób tworzących grupę kontrolną. Wykorzystano technikę przypominania 15 słów w odpowiedzi na 3 różne sygnały (wskazówki) przypominania. Rejestrowano odpowiedzi: pamiętam, nie wiem, sygnalizowanie TOT, FOK. W sytuacji wystąpienia poczucia FOK i TOT zastosowano technikę rozpoznawania; poprawne rozpoznania sygnowano jako FOK+ i TOT+, błędne jako FOK– i TOT–.
Wyniki: Chorzy udzielili istotnie mniej poprawnych odpowiedzi, częściej sygnalizowali niemożność aktualizacji informacji i rzadziej stan TOT. U dłużej chorujących i starszych wzrastała tendencja do pojawienia się iluzji posiadania wiedzy, malała liczba odpowiedzi nie wiem, wzrastał stopień pewności do co posiadanej (błędnej) wiedzy.
Wnioski: Rezultaty osób ze schizofrenią przemawiają za obecnością deficytu pamięci semantycznej. Czas trwania choroby i wiek pacjenta negatywnie rzutują na sprawność pamięci semantycznej. Wzorzec wykonania zadań różni się od rezultatów osób z chorobą Alzheimera czy patologią płatów czołowych.


Introduction: Research on the metacognitive processes of persons with schizophrenia focuses on the analysis of the condition of the memory and the control-monitoring processes, deficits in which can become a cause of disturbances of consciousness of their own cognitive limitations. Disturbances of episodic memory are discussed here, and also deficits in access to the content of semantic memory as well as its disintegration, and deficits of the control-monitoring processes. The analysis of the feeling-of-knowing (FOK) phenomenon and tip-of-the-tongue phenomenon (TOT), and also of feeling of remembering (I remember), allows one to define the essence of the nature of these metacognitive problems and to make a conclusion about disturbances of the neuronal basis of these processes. These are the aims of this research: a comparison of the effect of reminders of semantic information on persons with schizophrenia and on persons in good mental condition, including the analysis of the FOR, FOK and TOT phenomena, which are considered as pointers for the condition of the memory and processes of cognitive regulation; a definition of the factors which modify the results of patients with schizophrenia and the control group.
Material and methods: Thirty ill people with paranoid schizophrenia in the phase of remission, and thirty people as a control group participated in the research. A technique of remembering 15 words in answer to 3 different signals (cues) of remembering was used. The answers were recorded as: I remember, I don’t know (it), and also FOK and TOT. In the case of occurrences of FOK or TOT a technique for their further recognition was used. The correct identifications were marked as FOK+ or TOT+; the wrong ones as FOK– or TOT–.
Results: Those suffering from schizophrenia gave fewer correct answers, but more often showed a lack of ability to actualize information, and used TOT less frequently. Among people who were ill longer and were older, the illusion of knowing increased, and the number of answers I don’t know decreased. They were more sure of their replies.
Conclusions: The data show the deficit of semantic memory of patients with schizophrenia. The pattern of results in this case is different from the results of people suffering from Alzheimer’s disease or with pathology of the frontal lobes.