Ratownicy medyczni mają już swój kodeks

Godność i prawa pacjenta, medycyna końca życia, przestrzeganie tajemnicy zawodowej, dbanie o wizerunek zawodu i stosowanie nowych technologii w praktyce – to tylko niektóre z tematów podejmowanych przez Kodeks etyki zawodowej ratownika medycznego.

Kodeks etyki zawodowej ratownika medycznego został niedawno uchwalony przez samorząd zawodowy podczas pierwszego w historii Nadzwyczajnego Krajowego Zjazdu Ratowników Medycznych. To także pierwszy taki dokument ściśle poświęcony ratownikom – informuje o tym Prawo.pl. 

Fragment historii ratownictwa medycznego

Podobnie jak Kodeks etyki lekarskiej, dokument ma być pomocą dla ratowników w codziennej praktyce medycznej. Jak zaznaczono w preambule, ma byc „drogowskazem, który pomaga ratownikowi medycznemu podejmować właściwe decyzje, dbając o szacunek wobec godności pacjenta i współpracowników, rzetelność oraz profesjonalizm”.

– Ustanowienie Kodeksu etyki zawodowej ratownika medycznego to największe wydarzenie od czasu ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z 2006 r. Skończyła się pewna epoka, zaczyna się nowa – skomentował Mateusz Komza, prezes Krajowej Rady Ratowników Medycznych.

Antoni Gołębiowski, zastępca przewodniczącego Zespołu do spraw Kodeksu Etyki, podkreślił, że projekt kodeksu był wynikiem pracy całego zespołu oraz wsparcia wybitnych specjalistów.

– Każda osoba wniosła coś ważnego: wiedzę, doświadczenie, spojrzenie praktyczne, a czasem po prostu dobre słowo w trudniejszym momencie. Ta współpraca i wspólna odpowiedzialność za etyczne fundamenty naszego zawodu są największą wartością tego przedsięwzięcia. Cieszę się, że mogliśmy razem napisać fragment historii ratownictwa medycznego – zaznaczył.

Jak wskazano, nadzór nad przestrzeganiem Kodeksu etyki zawodowej ratownika medycznego sprawuje Krajowa Izba Ratowników Medycznych, która dba o zachowanie godności zawodu przez jej członków, a także o to, by przepisy prawa nie były sprzeczne z zasadami etyki zawodowej.

Ratownik sam musi zadbać o swoje bezpieczeństwo, a potem pomagać

W kodeksie znalazły się wytyczne dotyczące postępowania wobec pacjenta. W art. 6 wskazano wyraźnie, że w trakcie udzielania pomocy ratownik w pierwszej kolejności musi zadbać o swoje bezpieczeństwo. Podkreślono, że w przypadkach zagrożenia bezpieczeństwa ratownik medyczny podejmuje decyzje, które priorytetowo traktują jego własne bezpieczeństwo, umożliwiając efektywną pomoc pacjentowi w sposób, który minimalizuje ryzyko dla ratownika medycznego i osób postronnych. To od oceny ratownika zależy też, komu w stanie zagrożenia udziela pomocy w pierwszej kolejności, gdy wymaga jej wiele osób – ma kierować się wówczas stanem zdrowia poszkodowanych, aktualną wiedzą medyczną i obowiązującymi przepisami prawa.

Prewencja, a nie ubiór ochronnyRatownicy ze związku zawodowego stwierdzili, że bezpieczeństwo ich grupy zawodowej powinny zapewniać lepsze szkolenia, odpowiednie procedury, skuteczne wsparcie operacyjne, a nie ubiór sugerujący nieustanne zagrożenie.

Kodeks odpowiada na pytania dotyczące świadomej zgody. Co do zasady, musi być ona każdorazowo udzielona przez pacjenta, ale jeśli nie może on jej wyrazić samodzielnie lub za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego (z powodu stanu zdrowia, wieku lub braku kontaktu z samym pacjentem lub osobą uprawnioną), ratownik medyczny udziela świadczeń niezbędnych do ratowania życia lub zdrowia zgodnie z obowiązującym prawem. Wskazano przy tym, że pacjentowi należy wytłumaczyć podejmowane działania w sposób zrozumiały, a także zapewnić mu intymność w czasie interwencji medycznej.

Osobny fragment kodeksu poświęcono działaniom wobec osoby umierającej. Podkreślono, że wobec pacjentów w stanie terminalnym ratownik medyczny nie ma obowiązku prowadzenia uporczywej terapii i stosowania środków nadzwyczajnych. Decyzja o odstąpieniu od tych czynności jest związana z oceną stanu zdrowia pacjenta, w zgodzie z aktualną wiedzą medyczną i poszanowaniem godności i intymności pacjenta. Ratownik musi też dopełnić wszelkich starań, by w sytuacji, w której pacjent umiera, zapewnić mu godne warunki odejścia.

Merytoryczna krytyka 

Kodeks stawia przed ratownikami wymogi dotyczące obowiązku stosowania jedynie metod uznanych przez naukę. Zabronione jest nie tylko samo posługiwanie się metodami uznanymi przez naukę za szkodliwe, bezwartościowe lub niezweryfikowane naukowo, ale również ich promowanie. Dotyczy to również procesu nauczania. Podkreślono także, że ratownik medyczny powinien mieć świadomość, że dbanie o zdrowie fizyczne i psychiczne ma znaczący wpływ na efektywne wykonywanie zawodu, bezpieczeństwo pacjentów oraz współpracowników.

Telefon zaufania dla ratownikówCzłonkowie zespołów ratownictwa medycznego mogą od 1 czerwca skorzystać z bezpłatnej pomocy psychologicznej udzielanej przez ekspertów dyżurujących codziennie przy telefonie zaufania – pod numerem telefonu 800 702 430.

Jeśli chodzi o relacje w samym środowisku, wskazano, że ratownik medyczny ma wystrzegać się nieuzasadnionej krytyki postępowania oraz dyskredytowania innego ratownika medycznego, jednocześnie nie dopuszczając do ukrywania i tuszowania zdarzeń niepożądanych oraz dyskryminowania osób, które je ujawniają. Z tego względu krytyka, która poparta jest merytorycznymi argumentami, nie będzie naruszać zasad kodeksu.

AI w pracy ratownika 

Kodeks odpowiada również na wątpliwości związane z coraz powszechniejszym stosowaniem nowej technologii, w tym AI, w procesie diagnostycznym. Konstrukcja użyta w przepisie jest bardzo podobna do tej, która znalazła się w nowej wersji Kodeksu etyki lekarskiej, który obowiązuje od 1 stycznia 2025 r.

Wskazano też, że ratownik medyczny nie może wykorzystywać sztucznej inteligencji w sposób, który mógłby wprowadzać w błąd pacjentów, współpracowników lub opinię publiczną, szczególnie w zakresie udzielanych świadczeń zdrowotnych.

Przeczytaj także: „Agresywny pacjent odpowie za atak na ratownika medycznego” i „Powstanie rejestr ratowników medycznych”.