Działania na rzecz kontroli tytoniu chronią 6,1 miliarda ludzi

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) 23 czerwca, podczas Światowej Konferencji Kontroli Tytoniu w Dublinie, opublikowała raport na temat globalnej epidemii, jaką jest palenie. Raport koncentruje się na sześciu sprawdzonych środkach kontroli tytoniu opracowanych przez WHO, które mają na celu ograniczenie jego używania, powodującego śmierć ponad 7 milionów osób rocznie.

Wymienione w raporcie środki kontroli tytoniu, wypracowane przez WHO, to:

• monitorowanie polityki dotyczącej używania tytoniu i zapobiegania nałogom,
• ochrona ludzi przed dymem tytoniowym poprzez ustawodawstwo dotyczące powietrza wolnego od dymu,
• oferowanie pomocy w rzucaniu palenia,
• ostrzeżenie o niebezpieczeństwach związanych z tytoniem za pomocą etykiet na opakowaniach i w środkach masowego przekazu,
• wdrażanie zakazów reklamy, promocji i sponsorowania wyrobów tytoniowych,
• podniesienie podatków na tytoń.

Od 2007 r. 155 krajów wdrożyło co najmniej jeden ze środków kontroli tytoniu WHO MPOWER w celu ograniczenia używania tytoniu na poziomie najlepszych praktyk. Obecnie ponad 6,1 miliarda ludzi, trzy czwarte światowej populacji, jest chronionych co najmniej przez jedną taką politykę, w porównaniu z zaledwie miliardem w 2007 r. Cztery kraje wdrożyły pełny pakiet MPOWER: Brazylia, Holandia (królestwo), Mauritius i Turcja. Siedem krajów jest tylko o jeden środek od osiągnięcia pełnego wdrożenia pakietu MPOWER, co oznacza najwyższy poziom kontroli tytoniu – Etiopia, Hiszpania, Irlandia, Jordania, Meksyk, Nowa Zelandia i Słowenia.

Jak wskazano w raporcie, czterdzieści krajów nadal nie ma żadnego środka MPOWER na poziomie najlepszych praktyk, a ponad 30 krajów zezwala na sprzedaż papierosów bez obowiązkowych ostrzeżeń zdrowotnych.

Uzależnienie od nikotyny jest dość szczególne i trudne do wyleczenia31 maja obchodzony jest Światowy Dzień Bez Tytoniu. Święto zostało zainicjowane przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization – WHO), by zwrócić uwagę na powszechny problem uzależnienia od nikotyny oraz szkodliwość palenia tytoniu.

– Dwadzieścia lat od przyjęcia Ramowej konwencji WHO o ograniczeniu użycia tytoniu mamy wiele sukcesów, które możemy świętować, ale przemysł tytoniowy nadal ewoluuje i my również musimy to robić. Łącząc naukę, politykę i wolę polityczną, możemy stworzyć świat, w którym tytoń nie będzie już odbierał życia, szkodził gospodarce ani nie będzie kradł przyszłości. Razem możemy zakończyć epidemię tytoniową – powiedział dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, dyrektor generalny WHO.

Raport WHO Global Tobacco Epidemic 2025, opracowany przy wsparciu Bloomberg Philanthropies, został opublikowany podczas gali 2025 Bloomberg Philanthropies Awards for Global Tobacco Control. Nagrody zostały przyznane kilku rządom i organizacjom pozarządowym (NGO), które poczyniły postępy w ograniczaniu używania tytoniu.

Raport Światowej Organizacji Zdrowia dotyczący globalnej epidemii tytoniu w 2025 r. ujawnia, że najbardziej znaczące postępy osiągnięto w zakresie graficznych ostrzeżeń zdrowotnych, co stanowi jeden z kluczowych środków Ramowej konwencji WHO o ograniczeniu użycia tytoniu (FCTC), dzięki któremu nie da się ignorować szkodliwości tytoniu. Obecnie wymaga ich 110 krajów – w porównaniu z zaledwie 9 w 2007 r. – a ujednolicone opakowania przyjęło 25 państw.

WHO ostrzega jednak, że egzekwowanie jest niespójne, a opakowania tytoniu bezdymnego pozostają słabo uregulowane.

Nikotyna zabiera wolność – Młodzi chętnie sięgają po e-papierosy i podgrzewacze tytoniu, mając przekonanie, że one są bezpieczne, a nawet zdrowe. Niedługo po tym jednak orientują się, że także nowe wyroby nikotynowe szybko uzależniają i jest to uzależnienie, z którym trudno się rozstać – mówi Łukasz Balwicki, konsultant krajowy w dziedzinie zdrowia publicznego.    

Jak wskazuje raport, aż 134 kraje nie zdołały sprawić, by papierosy, po nałożeniu na nie odpowiednio wysokich podatków, stały się mniej przystępne cenowo. Od 2022 r. jedynie 3 podniosły podatki do poziomu najlepszych praktyk. Tylko 33 proc. ludzi na świecie ma dostęp do refundowanych usług wspomagających rzucenie nałogu, a zakazy wyrobów tytoniowych, zgodne z najlepszymi praktykami, obowiązują zaledwie w 68 krajach i obejmują ponad 25 proc. populacji świata.

Jak podaje WHO, około 1,3 miliona ludzi umiera co roku z powodu biernego palenia. Obecnie 79 krajów wdrożyło kompleksowe środowiska wolne od dymu, obejmujące jedną trzecią światowej populacji. Od 2022 r. sześć kolejnych krajów (Indonezja, Malezja, Sierra Leone, Słowenia, Uzbekistan i Wyspy Cooka) przyjęło surowe prawa wolne od dymu, pomimo oporu branży, szczególnie w obiektach gastronomicznych. Coraz częściej regulowana jest tendencja do stosowania e-papierosów lub ENDS – elektronicznych systemów dostarczania nikotyny. Liczba krajów regulujących lub zakazujących ENDS wzrosła ze 122 w 2022 r. do 133 w 2024 r., co jest wyraźnym sygnałem zwiększonej uwagi poświęcanej tym produktom. Jednak ponad 60 krajów nadal nie ma żadnych przepisów dotyczących ENDS.