Zalecenia dotyczące wykonywania badań obrazowych w diagnostyce oraz monitorowaniu aktywności spondyloartropatii osiowej.
Autor: Anita Jóźwiak
Data: 01.07.2015
Źródło: EULAR recommendations for the use of imaging in the diagnosis and management of spondyloarthritis in clinical practice. Mandl P, Navarro-Compán V, Terslev L, Aegerter P, van der Heijde D, D'Agostino MA, Baraliakos X, Pedersen SJ, Jurik AG, Naredo E, Schue
Spondyloartropatie seronegatywne (SpA) to grupa chorób, które łączą pewne objawy kliniczne, ale jednocześnie spektrum zmian chorobowych może być w poszczególnych jednostkach różnorodne. Do SpA zalicza się: reaktywne zapalenie stawów (ReZS), zesztywniające zapalenie stawów (ZZSK), łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS), zapalenie stawów związane z chorobami jelit. SpA można również podzielić na osiowe i obwodowe.
Badania obrazowe stanowią podstawę diagnostyki SpA, co znajduje odzwierciedlenie w kryteriach klasyfikacyjnych. W ostatniej dekadzie nastąpił duży postęp w technikach obrazowania, co pozwala na szybsze stawianie rozpoznań i wdrażanie leczenia u chorych już na wczesnym etapie choroby.
Wytyczne dotyczące metod obrazowania zostały opracowane przez grupę ekspertów na podstawie doświadczenia klinicznego i danych z literatury naukowej.
1a. W przypadku podejrzenia zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych zaleca się wykonanie klasycznego zdjęcia radiologicznego stawów krzyżowo-biodrowych. W szczególnych przypadkach zwłaszcza u młodych chorych, gdy czas występowania objawów jest krótki pierwszą metodą obrazowania może być rezonans magnetyczny (MR) stawów krzyżowo-biodrowych.
1b. Jeżeli na podstawie objawów klinicznych i klasycznego obrazu radiologicznego postawienie rozpoznania nie jest możliwe wówczas zaleca się wykonanie MR stawów krzyżowo-biodrowych. MR kręgosłupa nie jest na ogół zalecane.
1c. Inne (niż rtg i MR) metody obrazowania na ogół nie są zalecane w diagnostyce spondyloartropatii osiowych. Aczkolwiek gdy klasyczne obrazy radiologiczne nie wykazują zmian, a MR nie może być wykonany, wówczas dodatkowych informacji może dostarczyć obraz tomografii komputerowej. Badanie scyntygraficzne i ultrasonograficzne nie jest na ogół zalecane w diagnostyce zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych.
2. MR stawów krzyżowo-biodrowych oraz kręgosłupa mogą być wykonywane celem oceny i monitorowania aktywności choroby. Decyzja o tym, jak często wykonywać badanie powinna być uzależniona od stanu chorego.
3. Klasyczne badania radiologiczne stawów krzyżowo-biodrowych oraz kręgosłupa znajdują zastosowanie w długoterminowej ocenie zmian strukturalnych w przebiegu choroby i nie powinny być wykonywane częściej niż co dwa lata.
4. U chorych z ZZSK zaleca się na początku wykonanie klasycznego badania radiologicznego kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego w celu stwierdzenia obecności syndesmofitów, które są czynnikiem predykcyjnym tworzenia nowych syndesmofitów. Badanie MR może również służyć do oceny tworzenia się syndesmofitów.
5. Rozległa aktywność zapalna w badaniu MR, zwłaszcza w obrębie kręgosłupa u chorych z ZZSK może stanowić dodatkowy argument (obok wartości CRP i badania klinicznego) przemawiający za rozpoczęciem leczenia inhibitorami antyTNF, gdyż jest predyktorem dobrej odpowiedzi na takie leczenia.
6. Przy podejrzeniu złamania kręgu w SpA osiowej metodą obrazowania z wyboru jest klasyczne zdjęcie radiologiczne, gdy nie wykaże ono zmian, wówczas zalecane jest wykonanie badanie TK. MR jest metodą uzupełniająca do TK celem oceny uszkodzenia tkanek miękkich.
7. W diagnostyce osteoporozy u chorych z SpA, u których w klasycznym zdjęciu radiologicznym nie stwierdza się obecności syndesmofitów zaleca się wykonanie badania DXA szyjki kości udowej oraz kręgosłupa lędźwiowego. Jeżeli stwierdza się obecność syndesmofitów należy wykonać DXA szyjki kości udowej i DXA kręgów lędźwiowych w projekcji bocznej lub wykorzystać metodę jakościowej tomografii komputerowej (QCT) kręgosłupa.
Wytyczne dotyczące metod obrazowania zostały opracowane przez grupę ekspertów na podstawie doświadczenia klinicznego i danych z literatury naukowej.
1a. W przypadku podejrzenia zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych zaleca się wykonanie klasycznego zdjęcia radiologicznego stawów krzyżowo-biodrowych. W szczególnych przypadkach zwłaszcza u młodych chorych, gdy czas występowania objawów jest krótki pierwszą metodą obrazowania może być rezonans magnetyczny (MR) stawów krzyżowo-biodrowych.
1b. Jeżeli na podstawie objawów klinicznych i klasycznego obrazu radiologicznego postawienie rozpoznania nie jest możliwe wówczas zaleca się wykonanie MR stawów krzyżowo-biodrowych. MR kręgosłupa nie jest na ogół zalecane.
1c. Inne (niż rtg i MR) metody obrazowania na ogół nie są zalecane w diagnostyce spondyloartropatii osiowych. Aczkolwiek gdy klasyczne obrazy radiologiczne nie wykazują zmian, a MR nie może być wykonany, wówczas dodatkowych informacji może dostarczyć obraz tomografii komputerowej. Badanie scyntygraficzne i ultrasonograficzne nie jest na ogół zalecane w diagnostyce zapalenia stawów krzyżowo-biodrowych.
2. MR stawów krzyżowo-biodrowych oraz kręgosłupa mogą być wykonywane celem oceny i monitorowania aktywności choroby. Decyzja o tym, jak często wykonywać badanie powinna być uzależniona od stanu chorego.
3. Klasyczne badania radiologiczne stawów krzyżowo-biodrowych oraz kręgosłupa znajdują zastosowanie w długoterminowej ocenie zmian strukturalnych w przebiegu choroby i nie powinny być wykonywane częściej niż co dwa lata.
4. U chorych z ZZSK zaleca się na początku wykonanie klasycznego badania radiologicznego kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego w celu stwierdzenia obecności syndesmofitów, które są czynnikiem predykcyjnym tworzenia nowych syndesmofitów. Badanie MR może również służyć do oceny tworzenia się syndesmofitów.
5. Rozległa aktywność zapalna w badaniu MR, zwłaszcza w obrębie kręgosłupa u chorych z ZZSK może stanowić dodatkowy argument (obok wartości CRP i badania klinicznego) przemawiający za rozpoczęciem leczenia inhibitorami antyTNF, gdyż jest predyktorem dobrej odpowiedzi na takie leczenia.
6. Przy podejrzeniu złamania kręgu w SpA osiowej metodą obrazowania z wyboru jest klasyczne zdjęcie radiologiczne, gdy nie wykaże ono zmian, wówczas zalecane jest wykonanie badanie TK. MR jest metodą uzupełniająca do TK celem oceny uszkodzenia tkanek miękkich.
7. W diagnostyce osteoporozy u chorych z SpA, u których w klasycznym zdjęciu radiologicznym nie stwierdza się obecności syndesmofitów zaleca się wykonanie badania DXA szyjki kości udowej oraz kręgosłupa lędźwiowego. Jeżeli stwierdza się obecność syndesmofitów należy wykonać DXA szyjki kości udowej i DXA kręgów lędźwiowych w projekcji bocznej lub wykorzystać metodę jakościowej tomografii komputerowej (QCT) kręgosłupa.
