Jaki czas, taki staż?
Zamieszanie wokół stażu podyplomowego lekarzy znowu wróciło na wokandę. Choć władze uczelni przekonują, że nie są inicjatorami jego likwidacji, uważają, że utrzymanie go w obecnej formie nie znajduje już merytorycznego uzasadnienia – potrzebny jest krok w stronę nowoczesnego, europejskiego modelu edukacji lekarskiej. Zdaniem samorządu lekarskiego „rzucenie” absolwentów prosto na rezydentury jest bardzo ryzykowne.
- Zniesienie stażu podyplomowego nie oznacza obniżenia jakości przygotowania lekarzy – podkreśla prof. Wojciech Załuska, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych
- Przeciwnie, jest konsekwencją reformy programowej, która przenosi pełną odpowiedzialność za kształcenie i ocenę kompetencji na uczelnie medyczne – tłumaczy
- Jego zdaniem likwidacja stażu powinna nastąpić równolegle z pełnym wdrożeniem nowego programu kształcenia klinicznego i egzaminu OSCE na wszystkich uczelniach
- Samorząd lekarski opowiada się za utrzymaniem stażu podyplomowego jako obowiązkowego elementu kształcenia lekarzy i lekarzy dentystów
- Jak wskazuje rzecznik NIL Jakub Kosikowski, staż pozwala młodym lekarzom świadomie wybrać specjalizację, co zmniejsza liczbę późniejszych rezygnacji i zmian ścieżki zawodowej
- Resort zdrowia rozważa ograniczenie strażu, co ma być motywowane finansami
- Jaki będzie finał?
Skrócić, czyli zlikwidować?
Konferencja Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych (KRAUM) w stanowisku przekazanym „Menedżerowi Zdrowia” wskazuje, że obecny program stażu podyplomowego powiela efekty kształcenia osiągane na szóstym roku studiów, gdy studenci osiągają pełny cykl rotacji klinicznych i są przygotowani do samodzielnego wykonywania zawodu zgodnie ze standardami Ministerstwa Edukacji i Nauki z 2023 roku, określającymi ramy programowe i standardy kształcenia na studiach medycznych. Jak dodaje KRAUM, weryfikację umiejętności praktycznych zapewnia obiektywny egzamin OSCE (Objective Structured Clinical Examination) oraz nauka w centrach symulacji medycznej, które gwarantują jednolite i bezpieczne szkolenie kliniczne.
– Zniesienie stażu pozwoli dostosować polski system do standardów europejskich, zwiększyć liczbę lekarzy wchodzących na rynek pracy oraz efektywniej wykorzystać środki publiczne – stwierdza prof. Wojciech Załuska, przewodniczący KRAUM, dodając, że obecnie utrzymanie stażu kosztuje budżet państwa ponad 1,5 mld zł rocznie.
– To rozwiązanie racjonalne, spójne z kierunkiem reform kształcenia i w pełni zgodnie z realnymi potrzebami systemu ochrony zdrowia – zaznacza ekspert.
Co w zamian?
KRAUM tłumaczy, że nowoczesny model kształcenia lekarzy już wprowadzony przez uczelnie medyczne w Polsce zakłada, że szósty rok studiów pełni funkcję roku praktycznego, będącego odpowiednikiem stażu podyplomowego.
Ten model obejmuje:
- obowiązkowe rotacje kliniczne w głównych dziedzinach medycyny,
- praktyczne nauczanie przyłóżkowe w warunkach rzeczywistych,
- intensywne wykorzystanie symulacji medycznej wysokiej wierności,
- egzamin praktyczny OSCE, który weryfikuje kompetencje nie tylko wiedzy, ale i postaw zawodowych.
Zdaniem rektorów w efekcie uzyskanie dyplomu lekarza potwierdza pełną gotowość do samodzielnego wykonywania zawodu – tak jak w modelu obowiązującym w większości krajów europejskich.
Perspektywa czasowa
KRAUM wskazuje, że likwidacja stażu podyplomowego powinna nastąpić równolegle z pełnym wdrożeniem nowego programu kształcenia klinicznego i egzaminu OSCE na wszystkich uczelniach. Jak wyjaśnia, w praktyce oznacza to, że absolwenci, którzy rozpoczęli studia po 2023 r., według nowych standardów MEIN, mogliby uzyskać prawo wykonywania zawodu bez obowiązku odbycia stażu, czyli w perspektywie kilku lat.
Czy rektorzy nie obawiają się, że likwidacja stażu obniży poziom przygotowania lekarzy?
– Nie. Wręcz przeciwnie – odpowiada „Menedżerowi Zdrowia" prof. Załuska. – Dzięki nowoczesnym metodom dydaktycznym i standaryzacji kształcenia poziom przygotowania praktycznego młodych lekarzy będzie wyższy i bardziej jednolity niż dotychczas – wyjaśnia.
Przewodniczący KRAUM podkreśla, że uczelnie medyczne dysponują dziś pełną infrastrukturą dydaktyczną, dodając, że system akademicki gwarantuje jednolite i kontrolowane warunki nauki, w przeciwieństwie do rozproszonego i zróżnicowanego systemu staży.
KRAUM wskazuje, że obawy formułowane kilka lat temu przez samorząd lekarski dotyczyły sytuacji sprzed reformy. Dziś kształcenie medyczne jest znacznie bardziej praktyczne, a uczelnie są przygotowane do odpowiedzialnego potwierdzania gotowości absolwentów do pracy z pacjentem.
Rektorzy uczelni medycznych podkreślają otwartość na dialog z Naczelną Radą Lekarską. – Wspólnym celem jest zapewnienie najwyższej jakości kształcenia i bezpieczeństwa pacjentów – zaznaczają.
Kosztowne finansowanie stażu
Ministerstwo Zdrowia w piśmie do Ministerstwa Finansów z końca października zaproponowało zmiany, które mają przynieść oszczędności w budżecie państwa. Oprócz reformy wynagrodzeń, limitów w poradniach specjalistycznych oraz zmian na listach bezpłatnych leków dla seniorów resort wskazał także na skrócenie i docelowo likwidację stażu podyplomowego. To zdaniem ministerstwa pozwoliłoby obniżyć wydatki budżetu w 2027 r. o ponad 680 mln zł. W dalszej perskektywie miałyby wynieść ponad 880 mln zł.
Jak dowiedział się „Menedżer Zdrowia”, minister zdrowia Jolanta Sobierańska-Grenda już wcześniej informowała, że resort rozważa likwidację stażu podyplomowego dla lekarzy. Oszacowała, ile można byłoby na tym zaoszczędzić. – To rocznie 1,2 mld zł z budżetu. Kształcenie praktyczne mogłoby odbywać się w trakcie szóstego roku studiów medycznych – powiedziała minister.
Jednoznaczny sprzeciw
Samorząd lekarski jest za utrzymaniem obowiązkowego stażu podyplomowego. Jak mówi „Menedżerowi Zdrowia”Jakub Kosikowski, rzecznik prasowy Naczelnej Izby Lekarskiej, zajęcia praktyczne na studiach medycznych nie są w stanie zastąpić doświadczeń zdobywanych podczas stażu podyplomowego. Jego zdaniem to właśnie w trakcie stażu młodzi lekarze mają możliwość pracy sam na sam z pacjentem w warunkach szpitalnych, uczestniczenia w dyżurach towarzyszących oraz wyboru oddziałów, na których chcą się sprawdzić. – Nigdy ta praca na studiach tego nie zastąpi – zaznacza Kosikowski.
Rzecznik NIL zwraca uwagę na dwie kluczowe funkcje stażu. Po pierwsze, pozwala on lekarzom świadomie wybrać specjalizację, co zmniejsza liczbę późniejszych rezygnacji i zmian ścieżki zawodowej.
Jak podkreśla Kosikowski, sam dzięki stażowi zmienił swoje plany zawodowe.
– Na studiach miałem być gastrologiem, na stażu popracowałem na gastrologii i onkologii, i wybrałem onkologię. Rok pracy z pacjentem w szpitalu jest nieoceniony z perspektywy przyszłej samodzielnej pracy – wskazuje.
Rzecznik NIL zaznacza, że „rzucenie” absolwentów prosto na rezydentury, które w wielu miejscach nie zapewniają odpowiedniego nadzoru, jest ryzykowne zarówno dla młodych lekarzy, jak i dla pacjentów.
W ocenie Kosikowskiego gwałtowne ograniczenie lub likwidacja stażu podyplomowego lekarskiego może doprowadzić do wzrostu liczby lekarzy zmieniających specjalizację, a także do sytuacji, w której dwa roczniki jednocześnie wejdą na rynek rezydentur. Dodatkowo część młodych medyków znalazłaby się w trudnej sytuacji, bo bez niezbędnego wsparcia.
Kosikowski przypomina, że samorząd lekarski zabiegał o reformę stażu podyplomowego i kilka postulatów zostało uwzględnionych – to między innymi możliwość samodzielnego wyboru części modułów stażowych, co wcześniej było niemożliwe.
Kwestia do dalszej dyskusji
Obecna forma stażu, w ocenie rzecznika NIL, lepiej odpowiada na potrzeby młodych lekarzy.
Do dalszej dyskusji pozostaje m.in. kwestia nakładania się dwóch roczników w październiku. Ewentualnym rozwiązaniem mogłoby być skrócenie stażu o miesiąc i umożliwienie jeszcze większej elastyczności w jego układaniu.
– Naczelna Izba Lekarska uważa, że staż podyplomowy spełnia swoją funkcję – podsumowuje Jakub Kosikowski.
Okręgowa Rada Lekarska w Warszawie w stanowisku z 19 listopada zaznacza, że staż to niezbędny, praktyczny etap profesjonalizacji młodego lekarza. – Zmniejsza liczbę błędów medycznych. Młody medyk ma możliwość pracy pod nadzorem, konsultowania wątpliwości i budowania odpowiedzialnych nawyków klinicznych. Rezygnacja z tego nadzoru jest równoznaczna z narażeniem pacjentów na wzrost zdarzeń niepożądanych, błędnych decyzji diagnostycznych i terapeutycznych oraz chaos organizacyjny wynikający z braku doświadczenia – ocenia ORL w Warszawie.
– Symulacje medyczne i egzaminy OSCE są ważnym elementem edukacji, ale nie zastąpią bezpośredniego kontaktu z pacjentem – wskazuje Wielkopolka Izba Lekarska.
– Likwidacja stażu podyplomowego w obecnych warunkach byłaby działaniem nieprzemyślanym, zagrażającym jakości opieki zdrowotnej – czytamy w stanowisku WIL.
Warunek ten nie jest spełniony
Przeciwni zmianie są również rezydenci.
– Nasze szkolenie praktyczne nadal pozostawia wiele do życzenia, jednak likwidacja stażu sprawi, że lekarze będą uzyskiwać pełne prawo wykonywania zawodu z wyraźnie mniejszym doświadczeniem praktycznym niż dotychczas – wskazuje Sebastian Goncerz, przewodniczący Porozumienia Rezydentów OZZL.
Rezydenci tłumaczą, że niejednokrotnie staż bywa też okresem weryfikującym plany zawodowe i otwierającym ścieżki, o których podczas studiów przyszli lekarze nie myśleli.
– Likwidując staż podyplomowy, dopuścimy do jednoczesnej rekrutacji na specjalizację dwa roczniki, po stażu oraz kończących studia bez niego, co może pogorszyć dostępność miejsc specjalizacyjnych dla młodych lekarzy – podkreślają rezydenci.
W ich ocenie warunkiem koniecznym do otwarcia jakiejkolwiek dyskusji na temat likwidacji stażu jest realne przekształcenie ostatnich lat studiów w bardziej „praktycznym” kierunku.
– Można to osiągnąć, kontynuując redukcję liczebności grup klinicznych do dwóch osób na ostatnim roku oraz zapewniając realny dostęp do wykonywania procedur i rzetelną ocenę nabytych umiejętności. Ponieważ warunek ten nie jest spełniony, wyrażamy stanowczy sprzeciw wobec likwidacji czy skrócenia stażu podyplomowego – stwierdzają rezydenci.
Wkrótce kontynuacja tematu.
Przeczytaj także: „Likwidacja stażu podyplomowego – czy to ma sens?” i „Zmiany w standardach kształcenia”.
