Genetyczna mapa IBS – przełomowe badanie

Zespół jelita drażliwego (IBS) to najczęstsze zaburzenie gastrologiczne na świecie, dotykające nawet 15 procent populacji. Pomimo tak dużej liczby przypadków etiologia tego schorzenia wciąż stanowi zagadkę.

Ogólna koncepcja zaburzeń osi jelito–mózg, choć trafna, często okazuje się zbyt szeroka, by stanowić punkt wyjścia dla precyzyjnej farmakoterapii. Przełom w rozumieniu tej choroby przynosi największe w historii badanie całego genomu (GWAS), którego wyniki zaprezentowano podczas tegorocznego United European Gastroenterology Week.

Międzynarodowy zespół naukowców przeanalizował dane genetyczne ponad 80 tysięcy pacjentów z IBS i ponad miliona osób z grupy kontrolnej, łącząc zasoby pięciu wielkich baz danych (m.in. amerykańskiego All of Us i brytyjskiego UK Biobank). Ta skala pozwoliła na wykrycie subtelnych sygnałów genetycznych, które umykały we wcześniejszych, mniejszych badaniach.

Wyniki rysują biologiczną mapę choroby. Zidentyfikowano 12 loci genetycznych związanych z ryzykiem IBS, z czego 5 to zupełnie nowe odkrycia. Co więcej, wytypowano 22 geny o wysokim prawdopodobieństwie związku przyczynowego z chorobą (w tym 12 dotąd nieznanych w kontekście IBS). Wśród nich znalazły się m.in. gen PCLO (wcześniej wiązany z depresją i chorobą afektywną dwubiegunową) oraz SHISA6 (związany z układem odpornościowym).

Warto podkreślić że to badanie nie jest tylko katalogiem danych genetycznych, ale mapą wskazującą, gdzie dokładnie dochodzi do nieprawidłowości. Zidentyfikowano bowiem trzy kluczowe obszary problemowe: zaburzenia w sygnalizacji wapniowej (odpowiedzialnej m.in. za skurcze mięśni i przesyłanie impulsów), osłabienie szczelności bariery jelitowej oraz nieprawidłową plastyczność neuronalną jelit. Przełomem dla lekarzy jest fakt, że po raz pierwszy genetyka potwierdziła odrębność konkretnych typów choroby, wskazując unikalne markery dla postaci zaparciowej (IBS-C) i mieszanej.

Wnioski płynące z tej analizy mogą zmienić nasze podejście do terapii. Identyfikacja konkretnych celów biologicznych umożliwia przejście od strategii reaktywnej – czyli walki z objawami – do strategii naprawczej. To praktyczny krok w stronę medycyny precyzyjnej, który pozwala myśleć o leczeniu biologicznych przyczyn choroby, a nie tylko o doraźnym łagodzeniu dolegliwości.