Leczenie żywieniowe jako część terapii przeciwnowotworowej ►

Jak wynika z badań, większość pacjentów onkologicznych jest niedożywiona. Wpływa to niekorzystnie na wyniki leczenia, może też doprowadzić do przerwania terapii. – U 90 proc. chorych zastosowanie odpowiedniej diety oraz wprowadzenie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego jest skutecznym wsparciem leczenia, zwiększa jego skuteczność i zmniejsza liczbę ponownych hospitalizacji nawet o 40 proc. – stwierdził prof. Stanisław Kłęk.

Prof. dr hab. med. Stanisław Kłęk, specjalista z zakresu chirurgii ogólnej i chirurgii onkologicznej oraz żywienia klinicznego, podczas kongresu Top Oncological Trends, który odbywał się w Katowicach 28 i 29 listopada, wygłosił wykład pt. „Wpływ niedożywienia, sarkopenii i kacheksji na wyniki leczenia pacjentów z chorobą nowotworową”.

Wideo poniżej, pod nim ciąg dalszy tekstu.

Co trzeci pacjent onkologiczny ma wskazania do leczenia żywieniowego

– Patrząc na dużą kohortę polskich pacjentów, badanie dotyczące odżywienia w polskich szpitalach obejmowało ok. 3 tys. osób – to wyniki badania wykonanego w marcu 2018 r. Około jednej trzeciej pacjentów hospitalizowanych ma wskazania do leczenia żywieniowego – NRS 2002: 31,6 proc, SGA: 32,1 proc. – wskazał prof. Stanisław Kłęk, dodając, że nie są to pacjenci niedożywieni, tylko wymagający interwencji żywieniowej.

Jak tłumaczył, jednym z rodzajów niedożywienia pacjentów onkologicznych jest poważne schorzenie systemowe, jakim jest kacheksja nowotworowa (czyli wyniszczenie nowotworowe, zwana także zespołem CAC — Cancer Anorexia/Cachexia Syndrome). Jest zespołem objawów charakteryzującym się poważną, długotrwałą, niezamierzoną i postępującą utratą masy ciała, która w niewielkim stopniu odpowiada na konwencjonalne leczenie żywieniowe i może być związana z anoreksją, astenią oraz odczuwaniem wczesnej sytości.

Drugim poważnym rodzajem zaburzeń odżywiania jest sarkopenia, która nie jest niedożywieniem związanym z chorobą, może się wiązać z postępującym wiekiem, kiedy tkanka mięśniowa zostaje zastąpiona tłuszczową.

Ekspert wskazał różnice pomiędzy sarkopenią i kacheksją

Kacheksja charakteryzuje się zmniejszeniem pola przekroju obszaru przekroju poprzecznego (CSA) zarówno włókien mięśniowych typu I, jak i typu II, podczas gdy w mięśniach sarkopenicznych obserwuje się preferencyjną atrofię włókien mięśniowych typu II przy niewielkim zmniejszeniu lub minimalnych zmianach wielkości włókien typu I.

Wydaje się, że stosunek typu II/I wzrasta w kacheksji, ale konieczne są dalsze badania, aby potwierdzić tę hipotezę.

Stosunek typu II/I zmniejsza się w mięśniach sarkopenicznych.

Jak podkreślił, do tego rodzaju zaburzeń może dojść także u chorych z otyłością i nadwagą.

Zwalczanie zaburzeń odżywienia kluczem w leczeniu onkologicznym

Prof. Stanisław Kłęk podkreślał podczas wykładu, że osoby chorujące na raka potrzebują leczenia żywieniowego, ponieważ chory musi przetrwać mocno obciążające i często wyniszczające terapie onkologiczne. Niedożywieni pacjenci mają mniejsze szanse na wyleczenie. Co ważne, ESMO opublikowało zalecenia dotyczące leczenia żywieniowego, ale aby wprowadzić je w życie, potrzebne są zmiany systemowe.

Ekspert wymienił konsekwencje wtórne niedożywienia, którymi są:

• wzrost częstości występowania infekcji,
• upośledzone gojenie się ran,
• zwiększona zachorowalność i śmiertelność,
• przedłużony pobyt w szpitali,
• wzrost kosztów,
• przedwczesne przerwanie leczenia przeciwnowotworowego.

Naukowiec przekazał wyniki badań, z których wynikają różnice w przeżyciu pacjentów niedożywionych i prawidłowo odżywionych leczonych z podobnych przyczyn (odnosi się do wszystkich dziedzin medycyny) – niedożywiony pacjent leży ok. tygodnia dłużej w szpitalu, ma częstsze powikłania pooperacyjne i zawsze wynik leczenia jest gorszy. Ekspert podał przykład raka piersi – pacjentki leczone z tego powodu z sarkopenią mają znacznie krótszy czas do progresji guza.

Zaznaczył, że – jak wynika z praktyki klinicznej – leczenie żywieniowe u pacjentek z rakiem piersi jest często utrudnione, ponieważ chore nie chcą brać odżywek z obawy przed przybraniem na wadze z powodów estetycznych, co może zaburzyć proces leczenia.

– Natomiast największy problem, jaki występuje w przypadku osób niedożywionych, to przedwczesne przerwanie leczenia przeciwnowotworowego – skraca się ono średnio o miesiąc, a chorzy mają albo zmniejszane dawki leków albo muszą przerwać terapię – tłumaczył.

Jak możemy pomóc pacjentom onkologicznym?

Prof. Kłęk podkreślił w wykładzie, że najlepszą formą pomocy pacjentom jest interwencja żywieniowa, którą można prowadzić od formy najprostszej, czyli diety doustnej, poprzez stosowanie suplementow pokarmowych, aż do bardziej skomplikowanej, czyli żywienia dojelitowego, żywienia pozajelitowego lub połączenia tych dwóch interwencji.

U 90 proc. pacjentów wystarcza zastosowanie interwencji żywieniowej prowadzonej drogą doustną. Warto więc u pacjentów onkologicznych rozważyć zastosowanie zarówno przed, w trakcie jak i ok. 2 tyg. po leczeniu (także chirurgicznym) żywności specjalnego przeznaczenia medycznego ONS). Pozwala to za pomocą płynnej diety zwiększyć podaż prawidłowych składników odżywczych.

Jest to o tyle ważne, ponieważ większość pacjentów onkologicznych nie dojada. Włączenie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego pozwala zwiększyć podaż białka – kluczowego składnika potrzebnego do zwiększenia energii – a także wyrównać jego podaż w ciągu doby, co stymuluje anabolizm. Zwiększona podaż białka (do 1,2 g/kg/dobę) jest potrzebna pacjentowi cały czas – przed i po zabiegu, przynajmniej przez 2–3 tygodnie.

Jak wynika z badań, podanie pacjentom ONS zmniejsza liczbę ponownych hospitalizacji nawet o 40 proc.

Prof. dr hab. med. Stanisław Kłęk jest lekarzem, specjalistą z zakresu chirurgii ogólnej i chirurgii onkologicznej oraz żywienia klinicznego. Jako jeden z pierwszych na świecie uzyskał ponadto European ESPEN Diploma in Clinical Nutrition and Metabolism w 2010 roku. Aktualnie pełni funkcję ordynatora Kliniki Chirurgii Onkologicznej i zastępcy dyrektora ds. lecznictwa Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie Oddział w Krakowie. W latach 2011–2020 ordynator Oddziału Chirurgii Ogólnej i Leczenia Niewydolności Przewodu Pokarmowego Szpitala Wielospecjalistycznego im. Stanleya Dudricka w Skawinie.