Profilaktyka nowotworów u kobiet predysponowanych genetycznie

Rak zajmuje obecnie pierwsze miejsce wśród przyczyn zgonów pacjentów w Europie, wyprzedzając choroby układu krążenia. Przyczyną tego stanu rzeczy jest brak odpowiedniej profilaktyki.

Choć opracowywanie nowych metod leczenia raka piersi oznacza, że większość pacjentek przeżywa chorobę, w przypadku niektórych rodzajów nowotworów, takich jak potrójnie ujemny rak piersi, rokowania pozostają złe.

– Kobiety posiadające mutację germinalną w obrębie genów BRCA stawiają czoła wysokiemu ryzyku zachorowania na nowotwory piersi. W większości przypadków będzie to potrójnie ujemny rak piersi. Mutacja ta prowadzi także do bardzo wysokiego ryzyka zachorowania na raka jajnika – wyjaśnia prof. Martin Widschwendter, onkolog z University College London i koordynator projektu BRCA-ERC.

W ramach finansowanego ze środków Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) projektu BRCA-ERC prof. Widschwendter kierował zespołem, którego celem było odkrycie nowych czynników przyczyniających się do zwiększonego ryzyka zachorowania na raka u nosicielek mutacji genów BRCA.

– Najważniejsze rezultaty projektu obejmują nowe informacje na temat roli progesteronu w rozwoju raka piersi, nowe markery wskazujące na zwiększone ryzyko występowania nowotworu w tkance piersi oraz nowe markery zastępcze w łatwo dostępnej tkance, które można wykorzystać w praktyce klinicznej – wyjaśnia prof. Widschwendter.

Badanie poziomu hormonów a mutacje genów BRCA
W ramach projektu BRCA-ERC zespół badał codziennie poziomy estrogenu i progesteronu w próbkach śliny i moczu pobranych od kobiet z mutacjami genów BRCA i bez nich. To pierwsze w historii tak szczegółowe badanie hormonów w całym cyklu menstruacyjnym.

– Odkryliśmy, że u kobiet z mutacją genu BRCA1 poziom progesteronu był wyższy przez cały cykl menstruacyjny w porównaniu z grupą kontrolną, szczególnie w fazie lutealnej (po owulacji). To doprowadziło nas do postawienia hipotezy, że blokowanie sygnalizacji progesteronowej u kobiet predysponowanych do wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi może zapobiec chorobie – zauważa prof. Widschwendter.

Możliwa metoda profilaktyki i wczesnego wykrywania raka
We współpracy z badaczami z Instytutu Karolinska, zespół projektu BRCA-ERC odkrył, że mifepriston, czyli lek blokujący progesteron, może prowadzić do spowolnienia cyklu życia luminalnych komórek progenitorowych, które przekształcają się w komórki luminalne przewodów piersiowych.

– To oznacza możliwość zmniejszenia ryzyka zachorowania na raka. Wyniki najnowszych badań potwierdzają skuteczność stosowania mifepristonu w profilaktyce raka piersi – mówi prof. Widschwendter.

Naukowcy odkryli także nowy marker metylacji DNA w tkance piersi, nazwany WID-Breast29, który pozwala na określenie odsetka luminalnych komórek progenitorowych, które przeszły dużą liczbę podziałów. Wskaźnik WID-Breast29 był znacznie wyższy w tkance nowotworowej w porównaniu ze zdrową tkanką, co potwierdza, że może zostać zastosowany w roli biomarkera.

Zespół projektu BRCA-ERC badał również nowe markery pozwalające na wczesne wykrywanie raka jajnika przy użyciu pozakomórkowej metylacji DNA, a także dziedzicznych zmian genetycznych. W warunkach diagnostycznych wskaźnik swoistości wyniósł 97,6 proc. – Nadal pracujemy nad nowymi markerami pozwalającymi na wykrywanie raka trzonu i szyjki macicy – dodaje badacz.

Wspólne działania na rzecz zapobiegania nowotworom
Jednym z działań w ramach projektu BRCA-ERC było zaangażowanie zespołu lekarzy, pielęgniarek, badaczy zajmujących się naukami podstawowymi, biologów układów, bioinformatyków i przedstawicieli zespołów odpowiedzialnych za badania kliniczne, którzy ściśle współpracowali w celu przeprowadzenia badań.

– Choć naszym głównym celem jest ograniczenie liczby przypadków nowotworów, wczesne wykrywanie raka pozostaje ważnym aspektem tych działań. Projekt zaowocował między innymi opracowaniem dużej liczby danych dotyczących badań pod kątem raka jajnika, a także trzonu i szyjki macicy – mówi prof. Widschwendter.